Khi những ngọn gió Đông thôi run rẩy cành đời, những cơn mưa tháng Hai tắm mát đất lành, thì Texas vào tháng Ba thật đẹp. Trời trong như mắt ai, nắng vàng như áo lụa. Và hoa muôn nơi. Rực rỡ những rừng hoa dại chạy dài đến cuối chân trời, nơi bạn phải dừng xe lại trong dòng đời hối hả, ngồi xuống bên bờ cỏ ven đường, nằm lẫn trong tấm thảm màu. Có hương, có hoa, cả sắc màu mùa xuân, đọng lại trong từng tấm ảnh chừng như vĩnh cửu. Bạn sẽ thấy trong tấm hình đó tuổi thơ, tuổi trẻ và thuở yêu nhau nồng nàn như hoa dại. Thuở “gởi bướm đa tình về hoa.”
Đã viết về hoa Bluebonnet, đẹp như cánh Diêu Bông, loài hoa dại ngát xanh tháng ngày xuân nơi cỏ nội mây ngàn, nơi trùng xa đồi núi và mênh mang đường dài Texas. Lẫn trong màu xanh Bluebonnet là hàng trăm loài hoa dại khác. Mỗi loài hoa mang những cái tên đậm màu huyền thoại, đẹp đến nao lòng. Mà mấy ai khi lang bạt kỳ hồ trên dọc đường gió bụi hay một sáng mùa xuân đều ngây lòng trước sân vườn khi nhìn thấy chúng hé nụ khoe sắc. Cứ ngỡ chúng mọc hoang, cứ ngỡ chúng là kết quả ngẫu nhiên của cơn gió đưa đẩy nhụy phong trần từ các cánh bướm ong đa tình. Đâu hay rằng có bàn tay con người chăm sóc, nghiên cứu, nhân giống, chọn lựa kỷ càng, rải hạt và ngay cả các máy cắt cỏ dọc ngàn dặm đường xa lộ, để làm nên tấm thảm màu muôn sắc nghệ thuật cho miền đất này.
Hãy nhắc lại truyền thuyết loài hoa Bluebonnet. Khi bộ lạc Comanche trải qua một mùa hè hạn hán, mùa đông băng giá, để cầu trời cho xuân đến ấm áp và xanh tươi, già làng cầu xin cúng đất trời phẩm vật quý giá nhất trong bản làng. Nghe được câu chuyện, cô bé nhỏ hiến dâng con búp-bê yêu dấu làm bằng lông con chim blue jay. Khi bản làng ngủ say, cô đốt con búp-bê, tung tro trong gió lộng, sáng hôm sau cả núi đồi tràn ngập một màu xanh Bluebonnet. Cũng có loài hoa Bluebonnet màu hồng hiếm hoi, chúng thường mọc bên các dòng suối ở thành phố san Antonio, dọc thành cổ Alamo. Truyền thuyết lại nói rằng chúng thấm trong lòng đất, máu của những chiến sĩ bảo vệ cổ thành Alamo thời dựng nước, dành độc lập từ Tây Ban Nha, máu của những người Mễ – Mỹ tiên phương.
Bluebonnet TX
Một màu hoa khác nổi bật lên trong tấm thảm màu hoa dại Texas là Indian blanket – Tấm chăn người da đỏ, hoa có cùng họ với Dã quỳ. Hoa có màu đỏ vàng tươi, tương phản nhau mà rực rỡ, chúng nở rộ dọc các miền đất đá vôi bạc màu, càng khô hạn, càng nóng bức thì chúng càng rực rỡ, nổi bật lên trên màu xanh của Bluebonnet. Có đến 3 truyền thuyết về loài hoa này. Truyền thuyết đầu tiên của người Mễ Tây Cơ cho rằng ngày xưa vào thời người cổ Nam Mỹ Aztec thì hoa này có tuyền màu vàng, sau khi nhà thám hiểm Tây Ban Nha Hernán Cortés chinh phạt Mexico vào năm 1519, thì máu người bản xứ đổ tuôn và nhuộm màu đất, màu hoa dại này có thêm màu đỏ nhụy. Truyền thuyết thứ nhì được ghi lại năm 1928, kể một cô bé da đỏ lạc trong rừng, đêm xuống lạnh, cô khấn trời xin cho cô có tấm chăn đắp, giống như tấm chăn mà mẹ cô đã thêu móc cho cha trong ngày xưa ra trận, sáng hôm sau thức giấc, quanh cô tràn ngập loài hoa vàng đỏ, như tấm chăn cô hằng mơ ước trong mơ. Truyền thuyết thứ 3 kể về một người thổ dân thêu dệt tấm chăn thật đẹp, gần đến cuối đời mới xong, chàng quyết định dùng tấm chăn này để quấn quanh mình khi chôn cất. Thần linh quá yêu thích màu sắc của tấm chăn thêu này và hóa phép làm cho ngôi mộ và miền đất bao quanh một rừng hoa này khi xuân về.
Indian paintbrush
Một loài hoa dại đẹp khác là Indian paintbrush – Cọ vẽ của người da đỏ, có màu hồng tím thắm, hoa mọc thành chùm như cành cọ nhúng màu chưa kịp tô lên màn vải bố của đất trời. Chúng có nhiều tên gọi đáng yêu khác như: Cỏ bướm dại, Lửa đồng bằng, Cô gái diêm dúa. Người da đỏ Chippewa gọi là hoa Mái tóc của Bà, vì họ dùng hoa gội đầu và chửa bệnh thấp khớp cho người già. Truyền thuyết dân gian thổ dân kể rằng một họa sĩ trẻ với khát vọng vẽ được màu sắc của hoàng hôn, một bản dạ khúc trên tranh vải. Chàng nghiền màu bằng đá thô và dùng cọ cứng để mong vẽ được sắc màu ngan ngát buổi chiều tà. Nhưng miệt mài mà không vẽ được sắc màu huyền hoặc ấy. Chàng cầu xin thần linh ứng nguyện. Một đêm chàng mơ thấy một lão già và cô gái trẻ mang một tấm da nai trắng, họ thì thầm vào tai chàng và bảo dùng nó làm vải bố để vẽ. Chiều hôm sau tất cả cọ vẽ chàng bỗng thắm màu đỏ, vàng, cam rực rỡ. Chàng mang đến chân đồi và hân hoan những nét cọ dọc ngang trên tấm da nai trắng, vẽ đến đâu chàng vất cọ đến đấy quanh đồng cỏ. Bức tranh tuyệt trần, đẹp như chưa bao giờ thấy. Sáng hôm sau toàn đồng cỏ đồi núi, nơi chàng vất những cây cọ, một tấm thảm màu hoa Indian paintbrush mang sắc màu hoàng hôn trải dài.
Indian blanket
Một trong các loài hoa dại đẹp này hẳn phải nói đến Dandelion – Bồ Công Anh. Người Việt mình không còn xa lạ gì với các dĩa xà lách trộn “gỏi răng sư tử”, có lá non cây hoa này. Những cánh hoa vàng tươi, kết hạt là những quả cầu bông trắng, gió đưa lay bay khắp trời. Truyền thuyết người da đỏ kể rằng: có người con gái của tù trưởng đem lòng yêu mặt trời, mỗi ngày nàng thức dậy leo lên đỉnh đồi và nhìn dõi theo mặt trời từ đông sang tây. Mặt trời không hay biết, năm cùng tháng qua đi, mối tình riêng tàn nét xuân thì, tóc nàng bạc mối tình tuyệt vọng, nàng gục chết trên đỉnh đồi ngập nắng, tóc trắng bay đến tận cuối chân trời. Khi hiểu được Mặt trời cho phủ ngọn đồi bằng những cánh hoa vàng, cứ mỗi năm hoa lại nở vàng, cho đến khi hạt bông trắng tung bay theo gió hạ.
Bồ Công Anh
Sẽ thật dài nếu kể hết bạn nghe về các loài hoa dại này. Mỗi loài hoa dại với từng sắc màu và hương nhụy đều có “mời đón” riêng cho từng loài bướm ong, côn trùng và chim muôn. Màu sắc rực rỡ mà ít hương cho các loài hoa nở ban ngày và loài hoa trắng nhạt mà nồng hương cho các loài hoa nở về đêm hay mờ sáng cho các côn trùng…Chúng như có sự dàn xếp và phân công, thay phiên nhau để kéo dài đời sống từ tháng này qua năm nọ, từ xuân đến hè và ngay cả sang thu. Người thổ dân và di dân tiên phương tìm thấy trong tấm thảm màu diệu kỳ của mảnh đất này khi xuân về là những rừng hoa dại. Hoa dại vào thời ấy không chỉ làm trang sức tô điểm cho đất trời, mà hoa dại là thức ăn, thuốc uống, sợi dệt, phẩm màu cho nhuộm vải, xăm mình và trăm ngàn công dụng khác.
Texas có được những nét đẹp thiên nhiên hôm nay phải nhờ đến công lao của Bà Lady Bird Johnson, cựu đệ nhất phu nhân. Năm 1982 Bà cùng nữ diễn viên Helen Hayes thành lập Trung tâm Nghiên cứu Hoa dại Quốc gia ở Đông Austin. Từ đó trung tâm phối hợp với trường Đại học Texas cùng Bộ Nông Nghiệp và Cục Công viên Quốc gia để nghiên cứu, nhân giống, gieo giống và trải các tấm thảm hoa dại lên miền đất rộng Texas. Trước đó vào năm 1917, Bộ giao thông Texas khi thành lập đã nhìn thấy lợi thế của thiên nhiên với các con đường chạy xuyên qua tiểu bang rộng lớn này. Năm 1932 Jac Gubbels, một kiến trúc sư về quang cảnh được mướn để thiết kế, duy trì toàn bộ các miền đất dọc xa lộ với hoa dại và cây xanh. Đến năm 1934 thì quy định dời việc cắt cỏ cho đến khi mùa hoa dại tàn vào hạ. Hàng năm Bộ đã chi khoảng 23 triệu đô để cắt cỏ dọc xa lộ, mua và gieo khoảng 15 tấn hạt giống hoa dại, mỗi vùng đất được gieo rải từng loại hay pha trộn có chủ đích. Cuối xuân các đoàn xe cắt cỏ chạy dài theo các xa lộ, cắt gọn gàng để mùa sau các giống hoa dại sẽ mọc trở lại, để mùa hè khô đến không gây ra hỏa hoạn, những tấm thảm hoa dại màu sắc sẽ phủ lên đám cỏ hoang xấu xí. Hoa dại giúp đồi không hoang vu, giúp đất ven xa lộ không sạt lở, xói mòn, gây lụt lội và bụi bặm. Hoa dại đã mang lại nhiều lợi nhuận vô giá, ngoài các nghiên cứu cho sinh hóa công nghiệp, các lễ hội hoa dại như Bluebonnet hàng năm ở các vùng quê, thành phố có nhiều cánh đồng hoa dại đẹp đã làm nên những chuyến lữ hành rộn ràng, gia đình đi picnic chụp hình, các cặp tình nhân trong ngày xuân hối hả tìm về đồng xanh. Texas có sẳn một đường dây điện thoại Wild flowers hotline, websites cho du khách hỏi thăm mùa này nơi nào hoa rộ nở, chỗ nào có hội hè…
Hoa dại Texas nay không còn là hoa dại, chúng đi vào từng khoảng sân vườn, từng chậu hoa bên khung cửa mùa xuân. Khi bạn lăn bánh xe vào dòng đời cơm áo mỗi ngày bên xa lộ, mùa xuân mở ra ở hai bên đường những sắc màu tươi. Kẹt xe ư! đừng ngại. Muộn phiền ư! để lại. Lòng chừng như thư thái. Trời cao, nắng ấm và gió lộng. Hãy mở lòng ra và gởi gió cho mây ngàn bay, gởi bướm đa tình về hoa, những cánh hoa dại thật đẹp, khi mùa xuân thật ngắn, mà tình thì còn dài.
SEAN BẢO
Kim Phượng sưu tầm & tổng hợp
