Những bản nhạc hay mùa thu

 

Thưởng thức âm nhạc phù hợp với phong cảnh mùa thu.

 

Với nghệ sĩ, thời điểm giao mùa là thứ khiến cho xúc cảm thăng hoa mãnh liệt, và sự giao mùa dường như luôn biết cách làm mới mỗi chúng ta. Trong âm nhạc, sự giao mùa cũng là niềm cảm hứng bất tận để những bài hát nổi tiếng và những tác phẩm kinh điển được viết nên. Bằng chứng là nhiều nhà soạn nhạc của dòng nhạc cổ điển như Antonio Vivaldi, Pyotr Ilyich Tchaikovsky, Joseph Haydn, Alexander Glazunov, Vaughan Williams và một vài tác giả của dòng nhạc đương đại đã khoác lên những tác phẩm của họ màu sắc của các mùa trong năm qua những cái tên có thể kể đến như “The Seasons,” hoặc “The Four Seasons”.

Bây giờ, quý vị hãy đến với một vài bản nhạc cổ điển nổi tiếng được biên soạn với cảm hứng mà mùa Thu mang đến, mỗi tác phẩm đều có những gam màu khác nhau, tựa như sắc màu của của cảnh vật vào mùa thay lá.

Bản nhạc Autumn Leaves _ Tác giả: Jozsef Kozma

https://www.youtube.com/watch?v=iL81eHXG3Fw

 

Nhắc đến một tác phẩm Ballad, chắc hẳn nhiều người sẽ liên tưởng ngay đến Autumn Leaves. Tác phẩm này ban đầu là một bài hát Pháp ngữ, với tên gọi: Les Feuilles Mortes, được viết bởi nhà soạn nhạc người Hungary – Jozsef Kozma (1905–1969) khi ông đến Pháp vào những năm 1930. Trong Đệ Nhị Thế Chiến, ông bị Đức quốc xã cấm sáng tác và bị quản tại Pháp – nơi không xa mấy với bờ biển Địa Trung Hải. Sau biến cố đó, ông vẫn gặt hái nhiều thành tựu về mặt âm nhạc tại Pháp, và Autumn Leaves là một trong những bản nhạc đình đám lúc bấy giờ.

Lời Anh ngữ của ca khúc trên đã sớm được nhà viết lời kiêm nhạc sĩ vĩ đại người Mỹ Johnny Mercer biên soạn, và “Autumn Leaves” có bản thu âm đầu tiên ở Mỹ, do ca sĩ Jo Stafford thể hiện, vào năm 1950. Phiên bản của nhạc sĩ Mercer và phiên bản hòa tấu cùng được thu âm hàng ngàn lần, bao gồm các phiên bản của tất cả các ca sĩ và những nhạc công tên tuổi của dòng nhạc Jazz. Năm 1955, nghệ sĩ piano Roger Williams đã lần đầu tiên giành được vị trí số 01 trên các bảng xếp hạng nhạc pop cho bản độc tấu piano với một phong cách hòa âm phối khí vô cùng bay bổng.

 

Được chơi ở gam thứ, bài hát toát lên màu sắc của sự hoài niệm.

“Từ khi nàng rời xa tôi, ngày tháng như thêm dài

Và tôi sẽ sớm phải nghe những bài hát mùa Đông năm cũ 

Nhưng tôi nhớ nàng da diết

Nhất là khi lá Thu bắt đầu rơi.”

Những khán giả chưa quen với bản phối trên có thể bắt đầu với phiên bản cổ điển được biểu diễn bởi nữ nghệ sĩ Ella Fitzgerald, hoặc nam danh ca Frank Sinatra, nhưng trong lòng những thính giả đã yêu mến bài hát trên, họ sẽ tìm nghe một bản phối độc đáo với guitar acoustic và giọng hát của nữ danh ca Eva Cassidy.

‘Autumn’ trong tuyển tập ‘The Four Seasons’ _ Tác giả: Antonio Vivaldi

https://www.youtube.com/watch?v=javs7mZuWfA&list=RDuK_A-tPxeQU&index=4

Nhiều người trong chúng ta có thể đã biết đến tuyển tập “The Four Seasons” – những bản hòa tấu violin. Mỗi bản nhạc (bao gồm 3 phân đoạn) được lần lượt đặt theo tên của các mùa Xuân, Hạ, Thu, Đông. Tuyển tập trên được xuất bản vào năm 1725 bởi nhà soạn nhạc Antonio Vivaldi (1678–1741). Những bản nhạc trong “The Four Seasons” thường được nghe trong các bộ phim truyền hình và trong tiệc cưới. Sáng tác của Vivaldi mang phong cách Baroque của nước Ý, giống như phong cách soạn nhạc của nhà soạn nhạc J.S. Bach.

 

Một bức chân dung được cho là của nhà soạn nhạc Antonio Vivaldi, 1723.

 

Nhà soạn nhạc Vivaldi xem sáng tác như quá trình mô tả vẻ đẹp của những bức tranh phong cảnh được vẽ bởi danh họa Marco Ricci, sau đó viết thêm vần thêm điệu cho mỗi phân đoạn. Những vần điệu nên thơ ấy nằm xuyên suốt bản nhạc, khiến người nghe có thể mường tượng đến phong cảnh mà bản nhạc đang phác họa. Đây là ví dụ sớm nhất và nổi tiếng nhất của thuật ngữ “program music” – thuật ngữ này ra đời sau đó một thế kỷ – nói đến phương pháp dùng âm nhạc để kể một câu chuyện cụ thể.

Trong bản hòa tấu thứ ba, “Autumn,” ba phân đoạn (nhanh-chậm rãi-nhanh) lần lượt mô tả mùa gặt trong lễ hội Tửu thần Bacchus, một giấc ngủ yên bình, và chuyến đi săn náo nhiệt với chó săn, súng, và kèn.

‘Autumn in New York’ _ Sáng tác: Vernon Duke

https://www.youtube.com/watch?v=vtdI-W6R5bc

 

‘Autumn in New York’ là bài hát thơ mộng mang dư âm của sự hoài cổ cùng với giai điệu tinh tế. Ca khúc trên được người dân New York và những người yêu quý thành phố ấy đặc biệt yêu thích. Bài hát này do nhạc sĩ Vernon Duke (1903–1969) ở Westport, Connecticut, sáng tác vào mùa hè năm 1934. Rồi sau này, nhạc sĩ Vernon Duke lại có bản hit tương tự với tựa đề “April in Paris” vào năm 1933.

Bài hát mùa thu của nhạc sĩ Duke được không sáng tác dành riêng cho một chương trình biểu diễn. Nó được chuyển thể thành một bài hát có tựa đề “Thumbs Up!”. “Thumbs Up!” đã được phát trong suốt năm tháng liền vào năm 1935, và sau đó bài hát này đã chứng minh được vị thế của mình bất chấp thời gian. Những phiên bản được thể hiện bởi những danh ca như Frank Sinatra, Billie Holiday, và phiên bản hát song ca kinh điển của hai ca sĩ Ella Fitzgerald và Louis Armstrong. Ngoài ra, “Autumn in New York” cũng là một tác phẩm nhạc jazz cổ điển thịnh hành, được thu âm bởi những nghệ sĩ nhạc Jazz danh tiếng như Charlie Parker, Stan Kenton và Bill Evans.

‘Autumn’ From ‘The Seasons’ _ Sáng tác: Alexander Glazunov

Ngược lại với màu sắc của sự suy tư trong một số tác phẩm về mùa Thu, những sáng tác của nhà soạn nhạc Alexander Glazunov (1865–1936) thường bắt đầu với gam màu bùng nổ và táo bạo. Vở ballet “The Seasons, Op. 67,” ra đời từ cuối thế kỷ 19, được công chiếu lần đầu vào năm 1900 tại St.Petersburg, Nga. Tác phẩm mang phong cách lãng mạn theo khuôn mẫu của hai nhà soạn nhạc Tchaikovsky và Alexander Borodin.

Cảm nhận mùa Thu của ông (trong Chương 4 của vở ballet này) bắt đầu bởi một vũ điệu sống động đong đầy cả bầu trời với những chiếc lá đầy đủ sắc màu – chứa đựng thanh âm của xèng, kẻng tam giác, và trống lục lạc. Nối tiếp theo đó là đoạn nhạc chầm chậm, đáng yêu (Adagio) mà giai điệu đó có thể đã quen thuộc với khán giả của những bộ phim và chương trình truyền hình ở Canada và trên kênh BBC. Cuối cùng, tác phẩm được hoàn thiện bởi một giai điệu đầy sắc màu khác với tiết tấu vừa phải, chắc chắn sẽ làm người nghe hài lòng.

https://www.youtube.com/watch?v=_KS7MjrQjHQ&list=RD_KS7MjrQjHQ&index=1

Trong suốt thế kỷ 20, Glazunov đã trở thành một đại kình địch của các nhà soạn nhạc đương đại như Stravinsky, gọi thứ âm nhạc này là “recherché cacophonists,” sản phẩm của nghiên cứu khoa học về tiếng ồn.

 

‘Early Autumn’ _ sáng tác: Woody Herman

Năm 1949, nhóm trưởng ban nhạc Woody Herman (1913–1987) – viết phần nhạc của tác phẩm này cùng với người dàn dựng của ông, nhà soạn nhạc Ralph Burns, và thu âm thành công một bản nhạc không lời. Sau đó vào năm 1952, Herman nhờ Johnny Mercer viết lời bài hát đó, và điều kỳ diệu hơn là bài hát được thu âm bởi các danh ca Jo Stafford, Ella Fitzgerald, Mel Tormé, Johnny Mathis và gần đây là Diana Krall. Ca từ nên thơ đẹp như tranh vẽ của Mercer đã tổng hòa những xúc cảm thường thấy về mùa Thu – thứ cảm xúc đặc trưng trong những bài ca mùa Thu.

 

https://www.youtube.com/watch?v=9cBI3sl5EQA&list=RD9cBI3sl5EQA&index=1

“Thu sớm ghé qua, trời se lạnh

Thu chạm vào những tán cây mùa hạ,

Thu chạm vào em, và em sẽ chạm vào miền ký ức của tôi

Phòng khiêu vũ năm nào then cài trong mưa thu khắc khoải,

 

Một con đường quê quanh co nâu sẫm,

Qua ô cửa sổ giá lạnh tôi ngắm nhìn thị trấn cô đơn.

Mùa xuân của chúng ta bắt đầu từ tháng tư thật đẹp đẽ,

Dường như chỉ dành cho đôi trẻ nhân tình.

 

Tôi chưa bao giờ mơ mộng, phải không? Rồi mùa nào Thu cũng sẽ đến…

Đến sớm, rất sớm.

Em yêu, nếu đoái hoài đến tôi, làm ơn, hãy cho tôi biết, 

Tôi sẽ gặp em bất kể nơi đâu, tôi nhớ em rất nhiều.

Và con tim ta sẽ không đìu hiu như mùa Thu đến sớm.

Nhà soạn nhạc người Mỹ Michael Kurek là tác giả của album cổ điển số 1 Billboard “The Sea Knows.” Ông đã đạt được nhiều giải thưởng về sáng tác, bao gồm cả Giải thưởng Học viện Âm nhạc danh giá của Viện Văn Học và Nghệ thuật Hoa Kỳ. Michael Kurek từng làm việc trong Ủy ban Đề cử của Học viện Ghi âm cho Giải Grammy cổ điển. Ông là giáo sư danh dự về sáng tác tại Đại học Vanderbilt.

 

Michael Kurek  _  Song Ngư

***

Nhớ Mùa Thu Hà Nội

Rất lâu trước khi các ca khúc lãng mạn về Hà Nội của thập niên 90 ra đời, khi người ta còn bắt buộc phải nghĩ đến Hà Nội như nghĩ đến một “thành trì cách mạng”, thì nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã mở đầu ca khúc Nhớ mùa thu Hà Nội bằng một hình ảnh tương tự như tranh Bùi Xuân Phái:

Hà Nội mùa thu,

Cây cơm nguội vàng, cây bàng lá đỏ

Nằm kề bên nhau,

Phố xưa nhà cổ, mái ngói thâm nâu …

 

Sinh ra ở Đắc lắc, lớn lên ở Huế và thành danh ở Sài gòn nhưng Trịnh Công Sơn đã nhìn thấy thật sâu cái vẻ đẹp của Hà Nội. Cũng trước đó, nhạc sĩ Song Ngọc, một người miền Nam, chưa hề một lần đặt chân đến Hà Nội, đã viết ca khúc Hà Nội Ngày Tháng Cũ làm nao lòng người.

“Bài Nhớ Mùa Thu Hà Nội  đã bị cấm hai năm chỉ vì chữ Mùa Thu - chữ Mùa Thu Hà Nội đã trở thành thuật ngữ Cách Mạng Mùa Thu - thì TCS đã viết "sẽ có một ngày từng con đường nhỏ trả lời cho tôi”.

Đi giữa mùa Thu Hà Nội mà “nhớ đến một người để nhớ mọi người ...". Người ta đặt câu hỏi: Nhớ một người là nhớ ai? Và từng con đường nhỏ tại sao lại phải trả lời? Hà Nội, những con đường của Hà Nội tại sao lại phải trả lời? Trả lời cho ai? Trả lời cái gì? Với sự suy diễn méo mó, bài hát đó đã bị cấm hai năm. Các bạn có biết cái nỗi đau của người sinh ra đứa con tinh thần như thế nào?” (họa sĩ Trịnh Cung).

Bùi Xuân Phái (1920-1988) sinh ra và mất tại Hà Nội, ông tốt nghiệp trường Cao Ðẳng Mỹ Thuật Ðông Dương năm 1946. Là họa sĩ có số tác phẩm đồ sộ với nhiều thể loại và đề tài khác nhau, nhưng nổi tiếng nhất là những tranh vẽ Phố Cổ Hà Nội, tranh Chèo, Khỏa thân, Cảnh quê, Miền biển...

Các tác phẩm của ông biểu hiện sâu xa linh hồn người Việt, tính cách nhân bản và lòng yêu chuộng tư do, óc hài hước đậm nét bi ai và khốn khổ. Ông bị mất việc dạy học tại Trường Cao Đẳng Mỹ thuật Hà nội năm 1957 vì ủng hộ nhóm Nhân Văn giai phẩm, cho mãi đến năm 1984 tranh của ông mới được phép triển lãm.

Nhớ Mùa Thu Hà Nội của Trịnh Công Sơn cùng với tranh vẽ của Bùi Xuân Phái quyện với nhau thật tuyệt, với những cây bàng lá đỏ, với mái ngói thâm nâu…

Tôi đã chọn giọng Khánh Hà cho ca khúc này. Cô phát âm thật rõ và mỗi chữ là một sự gọt dũa, trau chuốt, luyến láy tuyệt vời. Cô hát không chỉ với kỹ thuật điêu luyện mà với tất cả tâm hồn mà người nghe có thể cảm được.

Bây giờ xin mời bạn ngắm tranh Bùi Xuân Phái và nghe Khánh Hà hát Nhớ Mùa Thu Hà Nội.

https://www.youtube.com/watch?v=hVG14ZFiVgs

 

Nhớ Mùa Thu Hà Nội

Trịnh Công Sơn

 

Hà Nội mùa thu,
cây cơm nguội vàng, cây bàng lá đỏ,
nằm kề bên nhau,
phố xưa nhà cổ, mái ngói thâm nâu.
Hà Nội mùa thu, mùa thu Hà Nội,
mùa hoa sữa về thơm từng ngọn gió,
mùa cốm xanh về, thơm bàn tay nhỏ,
cốm sữa vỉa hè, thơm bước chân qua.

Hồ Tây chiều thu,
mặt nước vàng lay bờ xa mời gọi.
Màu sương thương nhớ,
bầy sâm cầm nhỏ vỗ cánh mặt trời.
Hà Nội mùa thu đi giữa mọi người,
lòng như thầm hỏi, tôi đang nhớ ai,
sẽ có một ngày trời thu Hà Nội trả lời cho tôi,
sẽ có một ngày
từng con đường nhỏ trả lời cho tôi.

Hà Nội mùa thu, mùa thu Hà Nội,
nhớ đến một người
Để nhớ mọi người.

VCH

Rất lâu trước khi các ca khúc lãng mạn về Hà Nội của thập niên 90 ra đời, khi người ta còn bắt buộc phải nghĩ đến Hà Nội như nghĩ đến một “thành trì cách mạng”, thì nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã mở đầu ca khúc Nhớ mùa thu Hà Nội bằng một hình ảnh tương tự như tranh Bùi Xuân Phái:

Top 10 bài hát hay nhất về mùa thu Hà Nội khiến lòng người say đắm

1- Hà Nội Mùa Thu

Ca khúc Mùa Thu Hà Nội với giai điệu toát lên vị ngọt ngào, vẻ dìu dặt, mê say chỉ có trong tình yêu. Mùa thu Hà Nội trong bài hát này vừa cụ thể lại vừa vĩnh hằng, vừa lịch sử lại vừa hiện đại.

Mùa thu ngày hôm nay không còn khói lửa đạn bom thay vào đó là một mùa thu thanh bình, bâng khuâng, xao xuyến: “Em nghe chăng! Trong lắng sâu nơi hồng trái tim mình. Hà nội mùa thu, ôi xao xuyến trong lòng ta!…”. Bằng chất giọng xuất chúng của diva Mỹ Linh, ca khúc đã đọng lại trong trái tim người nghe về mùa thu Hà Nội một cách bền vững và mãnh liệt, dai dẳng và tha thiết.

2- Nhớ Mùa Thu Hà Nội 

Bài hát Nhớ Mùa Thu Hà Nội lấy cảm hứng chủ đạo là nỗi nhớ, khi tình yêu giữa đất và người vừa chớm nở đã phải chia xa. Ca khúc khơi gợi nên tình cảm thân thuộc, những cây cơm nguội vàng, cây bàng lá đỏ, phố xưa nhà cổ, mái ngói thâm nâu là những hình ảnh khó có thể bắt gặp ở bất cứ nơi đâu.

Qua sự thể hiện đầy sâu lắng và ngọt ngào của ca sĩ Hồng Nhung, Nhớ Mùa Thu Hà Nội làm người đi xa không khỏi xốn xang, người ở gần không khỏi bồi hồi vào những buổi sớm heo may trong lòng thành phố.

3- Có Phải Em Mùa Thu Hà Nội

Ca khúc Có Phải Em Mùa Thu Hà Nội viết về tình cảm lứa đôi không đơn thuần chỉ là những nốt nhạc phổ thơ mà còn như một lá thư, một câu hỏi chờ giải đáp: “Có phải em là mùa thu Hà Nội?”. Qua bài hát, Hà Nội hiện lên với vẻ đẹp lộng lẫy mà lãng mạn, nhưng có lẽ, thời điểm đẹp nhất của Hà Nội đó chính là vào mùa thu.

Những câu thơ được chọn trong bài hát là những câu thơ xao xuyến nhất và cũng gây nao lòng nhất: "Có phải em là mùa thu Hà Nội? Tuổi phong sương, ta cũng gắng đi tìm. Có phải em, mùa thu xưa?”. Chất giọng ngọt ngào, da diết, sâu lắng đầy tình cảm và âm sắc rất Hà Nội của diva Hồng Nhung đã đưa bài hát đến với đại bộ phận công chúng cả nước.

4- Im Lặng Đêm Hà Nội

Ca khúc Im Lặng Đêm Hà Nội viết về mối tình đầu của đôi trai gái Hà Nội yêu nhau thắm thiết, lãng mạn. Để rồi một ngày kia chàng trai ra đi xa để lại sau lưng một Hà Nội nhớ, một Hà Nội thương. Anh ra đi mà tiếc nuối khôn cùng khi biết rằng anh lỗi hẹn người thương mình khi chẳng có nỗi một câu chia tay: "Chỉ còn mùi hoa sữa nồng nàn. Trong căn phòng nhỏ. Đêm cuối thu trăng lạnh mờ sương,...". Chất giọng nồng nàn, da diết của ca sĩ Ngọc Anh đã mang đến cho khán giả nhiều cung bậc cảm xúc, chạm đến trái tim người nghe một cách chân thực nhất.

5- Nồng Nàn Hà Nội - Nhạc Sĩ Nguyễn Đức Cường 

Bài hát Nồng Nàn Hà Nội là một trong những bài hát hay nhất về mùa thu Hà Nội phác họa một thủ đô hiện đại, đông đúc và ồn ào hơn nhiều. Cuộc sống hối hả và gấp gáp nhưng quá đỗi gần gũi, thân quen: "Bước xuống phố sáng tinh mơ, dạo qua góc công viên, có bao điều, người người chào bình minh đang đến, nhìn cụ già tập dưỡng sinh, sao trong tâm ta thấy bình yên...". Bài hát được chính tác giả thể hiện và thành công trở thành một hiện tượng của nhạc trẻ Việt. 

6- Đoản Khúc Thu Hà Nội

Ca khúc Đoản Khúc Thu Hà Nội gợi cho người nghe hình ảnh về thủ đô với một mùa thu tràn nỗi nhớ - nỗi nhớ mộc mạc không lý do “không bởi vì em hay vì em”, chỉ “bởi vì mùa thu tôi ở lại” mà thôi. Chỉ một chút thôi nhưng đủ để những ai đang ồn ã bỗng muốn dịu xuống và cũng đủ để những ai đi xa đều nhớ đến thổn thức: “Nhòe phố mong manh nhòe phố mưa. Chợt nắng long lanh chợt nắng thưa…”. Giọng ca tuyệt vời của Mỹ Linh làm cho người nghe cảm thấy thu Hà Nội thêm duyên dáng, tinh khôi, có một chút lành lạnh, một chút heo may.

7- Hà Nội Đêm Trở Gió 

Ca khúc Hà Nội Đêm Trở Gió viết về Hà Nội hết sức bình dị, mộc mạc, đơn sơ nhưng đầy lãng mạn với tiếng rao vang đâu đây, cành me thì thầm, hàng liễu xanh rũ bóng mặt hồ Gươm: "Áo học trò xanh những hàng me. Hà Nội ơi ta nhớ không quên. Hà Nội ơi trong trái tim ta,...". Bằng cách hát tự nhiên pha lẫn chút ngây thơ của tuổi học trò ca sĩ, Mỹ Linh đã chinh phục hàng triệu con tim người nghe, mang đến cảm xúc bồi hồi xúc động.

8- Hoa Sữa

Qua bài hát Hoa Sữa tác giả muốn gửi gắm đến người nghe một tình yêu đẹp, sâu lắng mà ai nghe cũng cảm động: “Kỷ niệm ngày xưa vẫn còn đâu đó. Những bạn bè chung, những con đường nhỏ. Hoa sữa vẫn ngọt ngào đầu phố đêm đêm. Có lẽ nào anh lại quên em”. Bằng giọng nữ trung đầy nội lực, kỹ thuật thanh nhạc điêu luyện diva Thanh Lam làm cho người nghe cảm nhận như mình đang được ngửi thấy mùi hoa sữa và sống cùng câu chuyện tình yêu của chính mình. 

9- Đâu Phải Bởi Mùa Thu

Ca khúc Đâu Phải Bởi Mùa Thu là một trong những bài hát hay nhất về mùa thu Hà Nội với giai điệu đầy chất tự sự, trữ tình là lời thở than nhưng không bi luỵ, muộn phiền nhưng không gục gã, phải biết chấp nhận để vươn lên, sống đầy tin yêu: "Em ru gì lời ru cho anh một đời đam mê, một đời giông tố, em ru gì cho ta khi bao ngày phôi pha, câu hát ngân lên bỗng tắt nửa chừng...". Với giọng ca giàu nội lực cùng những khoảng cao vút, ca sĩ Thanh Lam đã mang đến cho người nghe những cảm xúc bồi hồi xúc động.

10- Hương Ngọc Lan

Hương Ngọc Lan là một ca khúc viết về chuyện tình yêu của đôi trai gái bên những góc phố với những cây ngọc lan và mùi hương ngọc lan đặc trưng. Bài hát mang hơi thở của mùa thu Hà Nội. Đó là những nét rất riêng của thủ đô ngàn năm văn hiến: "Cành ngọc lan xoà bóng mát. Toả hương bát ngát. Nơi ta đã hẹn. Một nhành lan anh hái cho em,..". Giọng hát đầy cảm xúc, âm vực rộng cùng cách hát tự nhiên tình cảm, nồng nàn của ca sĩ Mỹ Linh đã mang đến thành công cho bài hát, giúp người nghe cảm nhận rõ hồn thơ trong Hương Ngọc Lan.

 

Kim Phượng sưu tầm & tổng hợp