Nhật Bản – Quốc Gia ‘Siêu Già’ Và Những Vấn Đề Về Người Già
Nhật Bản – Quốc Gia ‘Siêu Già’
Và Những Vấn Đề Về Người Già
▂ ▃ ▅ ▆ █☆★█ ▆ ▅ ▃
Người cao tuổi tập thể dục với tạ gỗ trong sự kiện nâng cao sức khỏe nhân ‘Ngày tôn trọng người cao tuổi’ của Nhật Bản tại quận Sugamo, Tokyo vào ngày 19 Tháng Chín, 2016 ở Tokyo, Nhật Bản. (Ảnh: Yuya Shino / Getty Images)
Tại Nhật Bản hiện nay, số người sống thọ trên 100 tuổi là hơn 90,000 – một con số kỷ lục, nhưng quốc gia này đang gặp những vấn đề về người già.
Quốc gia của những vị ‘bách niên giai lão’
Theo Japan Times, Bộ Nội vụ Nhật Bản vừa thông báo số công dân trên 65 tuổi tại quốc gia này lên mức kỷ lục 36.27 triệu người, chiếm 29.1% tổng dân số. Số người trên 75 tuổi là 19.37 triệu, chiếm hơn 15% dân số. Và đặc biệt, đạt kỷ lục là số người ở độ tuổi “bách niên giai lão” là 90.526 người. Có nghĩa, cứ 100,000 người Nhật Bản, có 72 người trên 100 tuổi.
Một linh mục lớn tuổi được trợ giúp khi ông chuẩn bị vào Tokyo Dome để tham dự Thánh lễ của Đức Thánh Cha Phanxicô vào ngày 25 Tháng Mười Một, 2019 tại Tokyo, Nhật Bản. (Ảnh: Carl Court / Getty Images)
Trong số 200 quốc gia và vùng lãnh thổ có dân số từ 100,000 trở lên trên thế giới, Nhật Bản là nước có tỷ trọng dân số cao tuổi lớn nhất, được gọi là quốc gia “siêu già” với hơn 29.1% dân số trên 65 tuổi. Italy xếp thứ hai với 24.1%, Phần Lan đứng thứ ba: 23.3%. Theo Viện Nghiên cứu Quốc gia về Dân số và An sinh Xã hội Nhật Bản (IPSS), sau mấy chục năm, kể từ 1950, tỷ lệ người trên 65 tuổi luôn tăng đều đều, thì dự báo nhóm người này sẽ tăng tới 35.3% vào năm 2040.
Tỷ lệ sinh đẻ ở Nhật Bản liên tục giảm, dấy lên mối lo ngại về dân số già gia tăng và lực lượng lao động ngày càng ít đi. Nhưng không phải bây giờ, Nhật Bản đã phải chật vật đối phó với khủng hoảng nhân khẩu học này, kéo dài nhiều năm qua.
Tổng dân số Nhật Bản đạt đỉnh vào năm 2010 với 127 triệu người và bắt đầu giảm dần. Đến năm 2065, con số này dự kiến giảm xuống còn khoảng 88 triệu.
Năm 2020, toàn Nhật Bản chỉ có 525,490 cặp kết hôn, giảm 12.3%, và là con số thấp kỷ lục thời hậu chiến. Tỷ lệ sinh là 1.35, thuộc nhóm thấp nhất trên thế giới. Theo các nhà quan sát, bạo lực với nhóm người dễ bị tổn thương ngày càng trở nên phổ biến do sự thất vọng và lo sợ dịch bệnh. Tình trạng lạm dụng trẻ em, bạo hành gia đình cũng tăng đột biến.
Tỷ lệ sinh đẻ ở Nhật Bản liên tục giảm, dấy lên mối lo ngại về dân số già gia tăng và lực lượng lao động ngày càng ít đi. Người cao tuổi tập thể dục với tạ gỗ trong sự kiện nâng cao sức khỏe nhân ‘Ngày tôn trọng người cao tuổi’ của Nhật Bản tại quận Sugamo, Tokyo vào ngày 19 Tháng Chín, 2016 ở Tokyo, Nhật Bản. (Ảnh: Yuya Shino / Getty Images)
Chỉ mới hơn 10 năm trước, dân số ở Nhật Bản đạt ngưỡng cao nhất là 127.32 triệu người, nhưng từ đó bắt đầu giảm dần cho dến bây giờ, và còn giảm nữa. Người ta ước tính đến năm 2100, khoảng 40% dân số nước này là những ông cụ bà lão trên 65 tuổi.
Thay đổi người trẻ để chịu ‘nết’ người già
Tương tự ở các quốc gia Á châu như Trung Quốc, Singapore, Đại Hàn,… tình trạng già hóa và ngược đãi người cao tuổi ở Nhật Bản ngày càng gia tăng.
Những năm đại dịch COVID-19 càng làm gia tăng tình trạng tồi tệ này. “Mọi người quá căng thẳng, kiệt sức và bị cô lập trong hai năm dịch bệnh. Xu hướng rất đáng lo ngại của tình trạng lạm dụng bạo lực với người già, trẻ em gia tăng. Chúng tôi thấy rõ điều đó,” Vickie Skorji, Giám đốc dịch vụ tư vấn Tell ở Tokyo, nói.
Dịch bệnh khiến con người không thể làm những việc bình thường như gặp gỡ bạn bè, gia đình hoặc đơn giản là nói chuyện với đồng nghiệp tại văn phòng. Chính vì thế, rất nhiều người bị mất đi tính thân thiện và lòng khoan dung.
Những năm đại dịch COVID-19 càng làm gia tăng tình trạng già hóa và ngược đãi người cao tuổi gia tăng. Trong hình: Những người đi làm, nhiều người đeo khẩu trang, đi bộ qua ga tàu Shinagawa vào ngày 8 Tháng Tư, 2020 ở Tokyo, Nhật Bản. (Ảnh: Carl Court / Getty Images)
Makoto Watanabe, giáo sư truyền thông tại Đại học Hokkaido Bunkyo nhận định bạo lực gia tăng với người yếu thế và dễ bị tổn thương tại Nhật Bản, là dấu hiệu cho thấy những thay đổi tiêu cực trong những năm gần đây. “Trước đây người già là cốt lõi của cộng đồng, đặc biệt là vùng nông thôn do những hiểu biết về mùa màng và khu vực sinh sống. Nhưng giá trị của người già với cộng đồng bị giảm sút, khi bây giờ không hiểu gì, mọi người đều có thể hỏi ‘anh Google’ là ra hết, mà không cần hỏi kinh nghiệm của người già,” Watanabe nói.
Bên cạnh đó, đại dịch càng làm mọi vấn đề trở nên tồi tệ. Nhiều người căng thẳng do mất việc làm, không đủ tiền chi trả các hoá đơn và nhiễm bệnh. Thậm chí nhu cầu giải toả lo âu với bạn bè cũng không được đáp ứng.
Theo giáo sư, sự thất vọng còn nằm ở sự sứt mẻ giá trị văn hóa, truyền thống về lòng hiếu thảo với cha mẹ hay tôn trọng người lớn tuổi đã ăn sâu vào các nền văn hoá Đông Á như Nhật Bản. “Tôi sợ rằng khi xã hội Nhật Bản đạt được nhiều thành tựu từ công nghệ, con người sẽ dần mất đi sự đồng cảm của chính mình,” ông Watanabe nói.
Để đối phó với thực trạng này, dịch vụ tư vấn Tell đang chuyển trọng tâm hỗ trợ xây dựng khả năng phục hồi và quản lý mức độ căng thẳng tăng cao ở những người phải sống chung với người cao niên. Người già thì vẫn cứ già và khó lòng thay đổi được tính khí của họ.
(theo Japan Times, SCMP)
Đơn Dương
Theo SGN News ngày 20 tháng 9, 2022
Các xã hội già hóa đang trở thành một hiện tượng toàn cầu. Theo dữ liệu được thu thập bởi Báo cáo Triển vọng Dân số Thế giới của Liên hợp quốc: Bản sửa đổi năm 2019, vào năm 2050, số người từ 80 tuổi trở lên dự kiến sẽ tăng gấp ba lần, từ 143 triệu lên 426 triệu.
Nhân khẩu học về độ tuổi của Nhật Bản đã thay đổi trong nhiều thập kỷ và giờ đây nước này đã bước vào một xã hội “siêu già”, với những người cao tuổi từ 65 tuổi trở lên chiếm hơn 28% dân số. Cựu Chủ tịch Ngân hàng Trung ương Nhật Bản Masaaki Shirakawa đã kết luận tại một cuộc họp báo năm 2018 về “Nhật Bản hóa”, rằng các biện pháp tăng giá hàng hóa hoặc GDP của đất nước không nên đến từ các biện pháp kinh tế mà từ các cấu trúc xã hội mới có tỷ lệ sinh thấp và dân số già vào xem xét.
Với nhiều quốc gia ở châu Âu đã trải qua một xã hội già hóa, và Hàn Quốc, Trung Quốc và Singapore đang theo sát phía sau, mối quan tâm sẽ hướng về Nhật Bản để quan sát các chính sách thích ứng với già hoá. Những thay đổi mới về xã hội, chính trị và luật pháp là cần thiết để giải quyết sự suy giảm năng suất kinh tế, do lực lượng lao động già đi, và tăng chi phí chăm sóc sức khỏe và lương hưu. Quan trọng nhất, nhưng thường bị bỏ qua, các quốc gia sẽ phải suy nghĩ lại về cách bảo vệ hạnh phúc tinh thần của những công dân cao tuôi của mình.
Nhật Bản là đất nước duy nhất giáo dục cho công dân của mình một tâm lý cao niên siêu phí – nỗi sợ hãi trở thành gánh nặng cho xã hội và gia đình là điều phổ biến trong văn hóa. Ý tưởng về meiwaku, hay “là một sự phiền toái”, đã được giáo dục ngay từ khi còn nhỏ, và xã hội hoạt động dựa trên triết lý này. Lời đề nghị giúp đỡ của một người bạn thường bị từ chối vì người ta cho rằng sẽ gây phiền toái. Chỉ khi lời đề nghị được đưa ra một lần nữa, người ta mới lịch sự chấp nhận. Tuy nhiên, trong trường hợp người cao tuổi, “già yếu” là một tình trạng không thể tránh khỏi. Sau đó, thái độ sợ phiền toái trở thành một ám ảnh khiến mỗi công dân Nhật duy trì sự độc lập, cả về tài chính và tinh thần.
Nỗi sợ hãi này thể hiện như một động lực mạnh mẽ để tiếp tục làm việc như một trong guồng máy xã hội càng lâu càng tốt. Theo Báo cáo thường niên của Văn phòng Nội các về Xã hội Người cao tuổi, đáng kinh ngạc 70% người từ 60-69 tuổi và khoảng 50% người từ 70 tuổi trở lên đang làm việc hoặc tham gia các hoạt động tình nguyện, hoạt động cộng đồng và sở thích. Lý do cho sự thay đổi nà là 70% công ty đã kéo dài tuổi nghỉ hưu, ảnh hưởng đến tỷ lệ việc làm cao hơn đối với người cao niên trong suốt thập kỷ qua.
Có một cuộc sống xã hội không dựa vào các thành viên trẻ trong gia đình là yếu tố chính để bắt đầu sở thích. Ngoài các môn thể thao năng động như bơi lội (một môn thể thao rất phổ biến với cộng đồng người cao tuổi do lợi ích phục hồi của nó), người lớn tuổi còn tham gia vào các hoạt động khác nhau từ thư pháp truyền thống, cắm hoa, may vá, chơi nhạc cụ và khiêu vũ.
Báo cáo tương tự cũng cho thấy khả năng nhận thức cao hơn ở người cao tuổi Nhật Bản so với phần còn lại của thế giới. Theo Yuko Oguma, phó giáo sư về Nghiên cứu Quản lý Y tế tại Trung tâm Nghiên cứu Y học Thể thao Keio, khả năng thể thao có liên quan đến khả năng nhận thức cao hơn.
Tập thể dục nhẹ, cho dù là kéo giãn, đi bộ hàng ngày, rèn luyện sức khỏe tại trung tâm cộng đồng địa phương, đều có hiệu quả. Không chỉ đối với chức năng nhận thức mà từ khía cạnh xã hội. So với 10 năm trước, người cao tuổi Nhật Bản đã khỏe mạnh hơn, chất lượng cuộc sống cao hơn. Đây được cho là sự kết hợp giữa hỗ trợ y tế và hiểu biết về cơ thể của chúng ta tốt hơn. Gần đây, đã có bằng chứng cho thấy cơ bắp có thể tiếp tục tăng cường, ngay cả khi về già, điều này trái ngược với những gì chúng ta vẫn tưởng là đến tuổi già thì cơ bắp sẽ suy thoái. Chúng ta tin rằng cơ bắp bị suy giảm theo tuổi tác, nhưng nghiên cứu đã phát hiện ra rằng không những chúng ta còn có thể rèn luyện và tăng cường cơ bắp của mình ở lứa tuổi khá cao. Bên cạnh đó, có nhiều bạn bè đồng trang lứa trong xã hội là một yếu tố làm giảm gánh nặng tuổi tác một cách đáng ngưỡng mộ. Thường thì chính các công dân cao tuổi đã cùng nhau đưa ra các chương trình trong cộng đồng. Họ làm việc với nhau để cung cấp các hoạt động, để phù hợp hơn hoặc được tham gia vào xã hội. Chính sự chủ động này đã tiếp thêm sức mạnh cho họ .
Một điển hình là Kimiko Nishimoto, “Insta-gran” 90 tuổi, người tự hào có hơn 220.000 người theo dõi trên Instagram. Nếu những vận động viên đáng kinh ngạc kể trên là minh chứng cho tinh thần và thể chất, thì cô ấy là của trái tim và tinh thần. Nishimoto bắt đầu tham gia các lớp học nhiếp ảnh ở trường do con trai cô hướng dẫn, sau đó yêu thích âm thanh cửa trập của máy ảnh. Những khung hình và trang phục kỳ quặc của cô ấy thể hiện khiếu hài hước đáng ngạc nhiên của cô ấy. Cô ấy chơi đùa với các chuẩn mực xã hội bằng cách chế nhạo “sự già dặn” của mình: một khung hình châm biếm cô ấy bị tai nạn ô tô, hình ảnh cô ấy lái xe tay ga với tốc độ cao, một bức chân dung tự chụp trong túi rác. Khi bà, giống như nhiều người cao tuổi khác, sống một mình, con trai bà đã mua cho bà con robot “Pepper” như một người bạn. Bà nói đùa rằng bà mắng anh ta vì quá to nhưng cũng mặc cho anh ta những dải ruy băng để tạo dáng trước ống kính.
Nhật Bản có một số siêu sao trong số “những người siêu già”, những người đang giúp xóa bỏ sự kỳ thị về tuổi tác. Giờ đây, các nhà hoạch định chính sách, công ty và cộng đồng Nhật Bản đang ngày càng tập trung nhiều hơn vào việc cải thiện chất lượng cuộc sống của người cao tuổi. Đó là những thành tựu, sự kiên trì và triển vọng chung của họ mà chúng ta nên nhìn vào để lấy cảm hứng.
Có lẽ, chìa khóa để già đi mà vẫn được ngưỡng mộ chỉ đơn giản là chấp nhận tâm lý không có meiwaku … Trong khi chế độ ăn uống của người Nhật chắc chắn đã được ca ngợi là giữ cho dân số khỏe mạnh, thì còn phải kể đến nhiều bí mật của những người cao niên này. Khi bà Nishimoto được hỏi về chế độ ăn uống của mình, bà thừa nhận đã uống rượu bourbon và hút thuốc lá hàng ngày. Vì vậy, sống theo một chế độ ăn uống lành mạnh không phải là chìa khóa duy nhất để trở thành người già khoẻ mạnh.
Có lẽ câu trả lời đã ở ngay đó, trong niềm vui mà bà chia sẻ trên nguồn cấp dữ liệu Instagram của mình.
(HHC – lược dịch)
Nam Mai sưu tầm