“ Đây có phải là nước Mỹ mà bạn từng mơ ước không ? ”
Quality of Life
“ Đây có phải là nước Mỹ
mà bạn từng mơ ước không ? ”
Sydney TRAN
Bài viết giới thiệu cuộc trò chuyện trên podcast The Vietnamese with Kenneth Nguyen, tập mang tên “ Is This the America You Want ? ” – nhân ngày Quốc khánh Hoa Kỳ 4 tháng 7.
Ngày 4 tháng 7 – ngày Lễ Độc Lập của Hoa Kỳ thường đi đôi với những buổi tiệc BBQ, pháo bông và cờ bay phất phới. Nhưng trong một góc yên tĩnh của không gian podcast, hai người bạn trẻ người Mỹ gốc Việt – Kenneth Nguyễn và Chris – đã dành buổi nói chuyện để tự vấn một câu hỏi dằn vặt hai em : “ Đây có phải là nước Mỹ mà chúng ta từng mơ ước ? ”
Cuộc đối thoại kéo dài gần 50 phút không chỉ đơn thuần là những lời tâm sự giữa hai người bạn mang chung một ký ức ; mà nó là một bản cáo trạng, một lời kêu gọi cất lên từ đáy lòng, và cũng là một hồi chuông lay động lương tri của cộng đồng người Việt nơi đất khách.
Đặc biệt hơn là với những ai từng sống trong thân phận tị nạn, những người đã từng run rẩy cầm đơn xin cư trú, từng ngước nhìn lá cờ Mỹ như một biểu tượng của sự sống còn, từng xem mảnh đất này là chiếc phao cuối cùng giữa đại dương hỗn loạn.
Người tị nạn bị trục xuất
Kenneth và Chris đều là dân tỵ nạn, họ đến đảo Guam sau năm 1975. Hai em không kể lại chuyện quá khứ để gợi cảm thương, mà để nhấn mạnh rằng các em từng là “ kẻ nhập cư bất hợp pháp ” đúng theo nghĩa của nó, từng bị xem là gánh nặng, nhưng nhờ vào những phong trào và các tổ chức từ thiện (như Catholic Charities) đón nhận, cưu mang, nên hai em mới có cơ hội trở thành công dân.
Hai em nói : nửa thế kỷ sau, với làn sóng người Afghanistan và nhiều cộng đồng khác đang xin tị nạn, chính những người Việt từng nhận ơn nay lại là những người đứng bên này rào, lạnh lùng ủng hộ chính sách trục xuất người tị nạn. Hoặc họ im lặng, một hành động mà Kenneth cho là “ đồng lõa.”
Chris đặt một câu hỏi gay gắt : “Nếu nước Mỹ năm xưa cũng quay lưng với người Việt như nước Mỹ hôm nay đang làm với người Afghanistan, liệu chúng ta có còn ngồi đây để nói chuyện không ? ”.
Khi người Việt quên mình từng là “người lạ”
Một trong những điểm nổi bật, và đau đớn, của cuộc trò chuyện là khi hai em đập tan cái gọi là “ giấc mơ của người Mỹ.”
Hai em thừa nhận là qua suốt thuở thanh xuân, họ đã từng cố gắng “ trắng hóa ” bản thân. Họ học surfing, nghe nhạc punk rock, tránh né tiếng Việt để được “ an toàn ”, để được “ chấp nhận ” như một người Mỹ da trắng.
Nhưng dẫu có “ trắng ” đến đâu, họ vẫn là người Á Đông ; vẫn bị gọi là “ gook ”, là “ FOB ”. Và từ từ thì họ hiểu rõ rằng : quyền công dân – cái “ giấy thông hành ” tưởng chừng như bất khả xâm phạm – có thể bị tước đoạt bất cứ lúc nào, chỉ vì một lỗi nhỏ như lái xe khi say rượu.
Câu chuyện không chỉ chú trọng vào chính sách di trú. Hai em còn nói về sự thay đổi bản chất của xã hội Mỹ, nơi mà luật pháp ngày càng khắt khe với những người yếu thế, nơi những giá trị như khoan dung, tái hòa nhập, và tha thứ dần dần bị thay bằng các tính toán lợi nhuận – từ nhà tù tư nhân đến chính sách ICE.
Sự chia rẽ trong gia đình người Việt
Một điểm đáng chú ý là sự đổ vỡ đang diễn ra ngay trong các gia đình Việt Nam. Chris kể, cha mẹ anh, như nhiều người Việt lớn tuổi khác, bỏ phiếu cho Trump, ủng hộ chính sách cứng rắn với người nhập cư, dù chính họ từng là người vượt biển. Họ tin rằng “ đã làm đúng luật thì không sao.” Nhưng khi bị ảnh hưởng như bị cắt Medicaid, hoặc người thân bị đe dọa trục xuất, thì họ lại gọi con cái nhờ giải thích. Đó là một nghịch lý đau lòng.
Kenneth và Chris không kêu gọi cộng đồng người Việt theo “ cánh tả ”. Hai em chỉ kêu gọi người Việt nên trở về với một điều căn bản nhất. Đó là lòng nhân.
“ Đừng mắng tôi là ‘woke’ chỉ vì tôi có trái tim,” Kenneth nói. “ Tôi chỉ muốn hỏi : chúng ta đang đối xử với con người bằng tình thương, hay bằng sự sợ hãi và tính toán ? ”
Một lời mời đối thoại và cảnh báo về tương lai
Tập podcast chấm dứt không bằng lời kết, mà bằng một lời mời. Hãy ngồi xuống đối thoại. Không cần phải đồng thuận, nhưng cần phải lắng nghe.
Và hai em cũng cảnh báo rằng nếu cộng đồng người Việt, từng là biểu tượng của lòng kiên cường và sự biết ơn, ngày nay quay lưng với những người đi sau, thì chúng ta đã đánh mất không chỉ ký ức, mà cả tương lai.
Bởi vì hôm nay người ta bị trục xuất. Ngày mai, biết đâu, lại đến lượt con cháu chúng ta.
Kết
“ Đây có phải là nước Mỹ mà bạn từng mơ ước không ? ”
Câu hỏi này không chỉ dành cho người Mỹ da trắng, mà dành cho tất cả chúng ta, những người đã từng đứng trước sóng gió lịch sử, từng được cưu mang, và nay đang có trong tay một số quyền, cho dù chỉ là quyền được nói, được nghĩ, và được chọn lựa một chỗ đứng.
Nếu câu trả lời là “ không ”, thì đã đến lúc chúng ta lên tiếng.
======================================
Miền Đất Của Những Ước Mơ
Bài số 4993-18-30693-vb6121616
Tác giả tên thật là Nguyễn Hoàng Việt sinh tại Sài Gòn trong một gia đình công chức người Bắc di cư. Định cư tại Mỹ năm 1990 qua chương trình ODP (bảo lãnh). Tốt nghiệp Kỹ Sư Cơ Khí tại tiểu bang Virginia năm 1995. Hiện làm manager cho một công ty Nhật ở thành phố Newport News, tiểu bang Virginia. Tác giả cho biết, “Tuy sống tại Mỹ từ lâu nhưng tôi chỉ mới biết đến mục Viết Về Nước Mỹ gần đây một cách tình cơ, thông qua họ hàng còn ở tại Việt Nam. Đây là bài viết đầu tiên của tác giả.
Thời tôi còn nhỏ ở Việt Nam, hình ảnh nước Mỹ trong tôi là những tòa nhà cao ốc tráng lệ như được thấy trong phim ảnh, là tòa nhà Empire State Building ở New York, nơi có con King Kong trèo lên để với bắt máy bay trong bộ phim nổi tiếng thời xưa, là những chiếc xe hơi to lớn như những chiếc xe chuyên cho thuê làm xe hoa đón dâu đậu dọc đường Nguyễn Huệ những năm 70 ở Sài Gòn, là những lon đồ hộp khui ra ăn liền như trong các thùng đồ hộp của quân đội Mỹ.
Khi Sài Gòn thất thủ, chúng tôi cũng như bao gia đình khác ở miền Nam đều có chung một mơ ước là có thể tìm được đường ra nước ngoài sinh sống. Hình ảnh nước Mỹ lúc ấy là cái phao để mọi người bám víu. Sau nhiều lần vượt biên thất bại tiền bạc mất hết, chúng tôi tự biết không còn đủ khả năng để theo đuổi giấc mơ Mỹ quốc của mình qua con đường vượt biển, nhưng bù lại chính phủ Mỹ đã thành lập chương trình ODP để cho những nguời có thân nhân ở Mỹ được ra đi an toàn. May mắn cho chúng tôi là vào những ngày cuối cùng của quốc gia Việt Nam Cộng Hòa, ba mẹ tôi đã nhanh tay gửi được một người anh lớn theo dòng người di tản. Giờ đây anh chính là cái phao cho giấc mơ Mỹ quốc của chúng tôi.
Thời gian này qua hình ảnh cũng như những thùng quà gửi về của những đứa bạn học có nhiều người thân ở ngoại quốc, giấc mơ Mỹ quốc của tôi thật đơn giản chỉ là được mặc cái áo pull, quần jean thơm phức "mùi đồ Mỹ", có cây bút Bic cài túi đi học không sợ bị chẩy mực tèm lem hoặc khi viết thì không ra chữ như chất lượng những cây bút nội hóa thời bấy giờ.
Thủ tục giấy tờ bảo lãnh chờ đợi năm này qua năm khác cho đến khi tôi rời ghế nhà trường vẫn chưa xong. Đến lúc này với chiếc áo công nhân lấm lem dầu mỡ khoác hàng ngày, tay cầm kìm búa thay bút mực thì quần áo đẹp, bút viết tốt chẳng còn là điều tôi mơ ước nữa. Cuộc sống bên Mỹ như thế nào cũng vẫn còn rất mơ hồ đối với tôi. Hình ảnh cuộc sống ở Mỹ lúc bấy giờ trong đầu tôi giống như hình ảnh của khu đường Tự Do của Sài Gòn nơi có các tòa nhà lầu cao vừa phải, vừa làm nơi ở, vừa để kinh doanh buôn bán. Đường phố có tuyến nhỏ dành riêng cho xe hai bánh như đường Lê Lợi, Nguyễn Huệ. Và tôi đã từng vẽ vời ra cảnh tượng khi qua Mỹ chiều chiều sẽ đạp xe chở người yêu đi trên những làn đường dành riêng cho xe đạp này cũng từa tựa như những gì tôi đang làm tại Sài Gòn khi ấy.
Rồi cuối cùng cái ngày mong đợi cũng đến, chúng tôi đã rời Sài Gòn bay qua Bangkok để bắt đầu cuộc sống tha huơng vào một ngày cuối tháng 10 năm 1989. Trong thời gian ở trại tạm trú quá cảnh bên Thái tôi được lần đầu nghe đến ngày lễ Halloween của Mỹ mặc dù cũng không hiểu rõ lắm nó là ngày lễ gì. Tuy nhiên thời điểm để tôi được tận mắt chứng kiến hình ảnh nước Mỹ lại phải kéo dài thêm một ít. Vì một lý do nào đó không rõ, sau 11 ngày ở Bangkok, tôi và người chị đã phải tách riêng gia đình để qua Phi tạm cư một thời gian trước khi chính thức được nhận vào Mỹ. Ở trại tị nạn Bataan của Phi chúng tôi được học về văn hóa, cuộc sống Mỹ cũng như được chính thức tiếp xúc với nhiều người Mỹ chính cống. Tuy nhiên những người Mỹ này chỉ là các nhân viên điều hành trại còn các thầy cô giáo lại là người Phi mà đa số chưa từng một lần được đặt chân lên đất Mỹ nên những gì họ hiểu biết về nước Mỹ có lẽ cũng không hơn tôi được bao nhiêu. Cũng vì những hình ảnh mơ hồ về nước Mỹ, về tương lai trước mắt nên khi được hỏi sẽ làm gì khi qua Mỹ, tôi đã trả lời rằng tôi sẽ tiếp tục làm nghề thợ tiện bởi lẽ đơn giản đó là nghề tôi làm ở Việt Nam cho đến ngày ra đi. Hơn nữa trong thời gian học thêm ở những trung tâm dậy nghề buổi tối ở Sài Gòn tôi biết rất nhiều thanh niên theo học lớp tiện để chuẩn bị xuất ngoại vì theo họ nghề tiện dễ kiếm việc và được trả lương cao ở Mỹ. Có nhiều anh chị lớn tuổi cùng khóa của tôi ở Phi đã tỏ vẻ ngạc nhiên và khuyến khích tôi nên ghi danh vào đại học vì có lẽ theo họ ước mơ của tôi quá nhỏ bé so với hầu hết những giấc mơ Mỹ quốc của các bạn đồng trang lứa.
Thời gian ở trại khi gặp phái đoàn Mỹ, hai chị em chúng tôi có làm đơn khiếu nại yêu cầu cho biết lý do phải qua Phi sống thay vì đi thẳng vào Mỹ như những thành viên còn lại trong gia đình. Không hiểu có phải nhờ lá đơn khiếu nại này hay không mà chúng tôi được lên list bay ngay khi khóa học vẫn còn dang dở chưa chấm dứt. Tôi đặt chân đến Mỹ vào ngày 27 tháng 4 năm 1990. Từ San Francisco bà nhân viên Mỹ tốt bụng của hội bảo trợ đã dắt tôi lên tận ghế máy bay đưa cho chăn đắp và không quên chúc may mắn trước chuyến bay dài thẳng đến Charlotte, North Carolina nơi người anh lớn bảo lãnh cho tôi sẽ ra đón. Từ đây tôi đã bắt đầu chính thức thực hiện giấc mơ Mỹ quốc của mình.
Anh tôi sinh sống ở Belmont, một thị trấn nhỏ gần Charlotte dân số khi ấy chưa đến 10,000 người mà Mỹ trắng chiếm đại đa số. Anh ở tại một khu trung lưu nơi các nhà single house xây gần giống kiểu nhau và đều có vườn cỏ xanh mượt bao quanh. Không có những khu phố như đường Tự Do, không có những con đường dành riêng cho xe hai bánh như đường Nguyễn Huệ, Lê Lợi ở Sài Gòn. Thế là ước mơ đạp xe thong dong dạo phố của tôi đã không thành. Lúc này ba mẹ tôi đã qua Mỹ trước tôi được sáu tháng và đã định cư ở Virginia nên tôi chỉ sống cùng người anh bảo lãnh bốn tuần trước khi lên Virginia để sống cùng ba mẹ. Trong thời gian ở North Carolina tôi cũng đã bắt đầu làm quen với đời sống Mỹ bằng công việc rửa chén bát ở một nhà hàng Steakhouse Mỹ trong vòng hai tuần. Tôi đã từng làm việc chân tay nặng nhọc ở Việt Nam nhưng qua đây mới thấy rằng để thực hiện giấc mơ Mỹ bằng sức lao động không phải là dễ. Thế là khi lên Virginia thay vì tìm kiếm công việc cho nghề tiện như ước mơ của tôi thời còn ở trại tị nạn Phi, tôi đã ghi danh học Engineering ở một trường đại học cộng đồng (community college).
Thời gian này tôi sống cùng ba mẹ và người chị ở một khu apartment đông người Việt tại một thành phố ven biển vùng Đông Nam Virginia. Căn apartment ngay trên lầu của chúng tôi là của một anh Việt Nam trạc tuổi tôi còn độc thân. Hằng đêm khi tôi đã lên giường để ngủ thì vẫn còn nghe tiếng anh mở video xem những băng Paris By Night. Những tiếng hát của Elvis Phương, Hương Lan, Phượng Mai, tiếng giới thiệu chương trình của La Thoại tân, Jo Marcel đã khiến tôi hồi tưởng lại những ngày còn ở Việt Nam khi anh chị em chúng tôi mượn được đầu máy để xem lén lút những cuốn băng này. Tất nhiên việc hồi tưởng kỷ niệm cho dù là kỷ niệm đẹp cũng dễ làm tôi thao thức mất ngủ.
Thời gian đầu tiên sinh sống trên đất Mỹ cuộc sống chúng tôi khá chật vật. Ba mẹ tôi ở tuổi ngoài 60 tuy lạ nước lạ cái với cuộc sống mới nhưng vẫn còn phải kiếm việc làm. Phần tôi vừa học vừa làm thêm ở một hãng đóng hộp thịt cua ở gần nhà. Người chủ tốt bụng muốn giúp đỡ người tị nạn nên đã cho phép tôi muốn vào làm bất cứ giờ nào cũng được sau giờ học. Do đó vào năm đầu tiên tôi đã ghi danh học những lớp sớm nhất để có thể kịp về làm thêm được nhiều giờ. Vì không có xe hơi nên mỗi ngày tôi phải dậy thật sớm khi trời mùa đông còn tờ mờ chưa sáng hẳn để đón xe bus đến trường. Để rồi sau giờ học lại vội vàng đón xe bus quay về nhà lấy xe đạp thẳng vô hãng để làm cho đến khi trời sẩm tối mới về nhà để cơm nước và học bài cho ngày hôm sau. Giấc ngủ sớm là điều cần thiết cho tôi để chuẩn bị năng lượng cho một ngày mới thế mà đêm nào tôi cũng phải thao thức vì tiếng nhạc phát ra từ căn apartment trên lầu của anh bạn Việt Nam.
Lúc này cuộc sống của anh bạn Việt Nam chính là mơ ước lý tưởng cho tương lai tôi. Anh học vài lớp kỹ thuật cũng ở cùng ngôi trường đại học cộng đồng nơi tôi đang theo học. Hiện tại anh làm cho một cửa hàng sửa chữa điện tử, TV, VCR. Anh được người chủ giao cho chìa khóa nhà kho và muốn vào làm lúc nào cũng được. Đó chính là lý do anh thường có thói quen thức khuya xem video và sáng dậy thật trễ. Chính vì cái tiết mục được thức khuya thoải mái này của anh đã phần nào tạo nên hình mẫu lý tưởng cho tương lai của tôi lúc ấy. Thời gian này là cái thời mà thú vui giải trí lớn nhất của dân Việt Nam ở hải ngoại là những cuộn phim ca nhạc của Thúy Nga, Asia, Người đẹp Bình Dương hay những cuộn phim bộ nhiều tập phỏng từ các pho truyện chưởng của Kim Dung hay tiểu thuyết tình cảm ướt át của Quỳnh Dao. Cái đầu máy VCR là thứ tài sản quý giá của mỗi gia đình người Việt Nam do đó ngoài lương làm cho chủ anh còn rủng rỉnh kiếm thêm từ việc sửa chữa VCR tại nhà cho đồng hương. Căn apartment của anh có đầy đủ các tiện nghi mà bất cứ ai mới qua Mỹ còn sống chật vật như tôi đều phải ngưỡng mộ. Lúc ấy tôi chỉ mong sau hai năm ra trường với mảnh bằng A.S (Associate of Science) tôi sẽ có được một công việc và cuộc sống như anh. Tiếc rằng khi nhận thức ra được mình không có năng khiếu về điện, tôi đã biết mình khó có thể tiếp nối con đường của anh.
Những semester cuối ở đại học cộng đồng, khi thấy việc học không quá khó với khả năng của mình, ước mơ của tôi đã lớn hơn một chút. Lúc đó tôi đã không còn muốn dừng lại ở mảnh bằng hai năm mà đã quyết định sẽ tiếp tục chuyển lên học ở university để hoàn tất chương trình kỹ sư cơ khí bốn năm. Lúc này tôi vẫn còn tiếp tục làm việc tại hãng đóng hộp thịt cua. Hãng nhỏ chỉ có một giàn máy để cắt xẻ mai và chân cua còn lại các công việc lựa thịt cho vào hộp thì đều dựa vào thủ công. Chiều chiều sau khi hết việc tôi thuờng ở lại phụ dọn dẹp xịt rửa các thùng barrel nhựa dùng để đựng càng cua và quét dọn sàn nhà để kiếm thêm giờ. Vào giờ này thuờng có một ông Mỹ trắng khá lớn tuổi vào để tháo rửa máy móc và sau đó lắp lại để chuẩn bị cho ngày làm việc hôm sau. Trong đầu tôi lại nảy ra một ước mơ mới. Trong tương lai với mảnh bằng kỹ sư cơ khí rất có thể tôi sẽ được hãng mướn để trông coi giàn máy này thay cho ông già Mỹ chắc chắn khi ấy đã đến tuổi về hưu. Nếu được như thế thì cũng đủ mãn nguyện cho tôi vì từ vị trí một người thợ mỗi ngày đứng bẻ càng xếp cua lên băng chuyền hoặc đổ thùng càng cua vào máy xay mà nay được lên trông cả giàn máy thì chắc chắn thu nhập cũng phải tăng lên rất nhiều.
Sau khi chuyển lên đại học bốn năm, chương trình học cũng nặng hơn, trường cũng ở xa hơn nên mặc dù lúc này tôi đã có chiếc xe hơi cũ để làm phương tiện di chuyển, tôi không còn thời gian để làm tại hãng đóng hộp thịt cua nữa. Mỗi tuần tôi chỉ còn làm thêm ba buổi vào weekend ở một nhà hàng Tàu. Ước mơ khiêm nhường trông giàn máy hãng cua cũng phai nhạt dần đi theo thời gian và tất nhiên tôi cũng quên hẳn ước mơ sửa đầu máy VCR của mình trước đó. Anh bạn Việt Nam đã bỏ khu apartment đi mua nhà riêng được vài năm. Lúc này anh đã được chủ cửa hàng sang lại cho căn tiệm và tự đứng ra làm chủ. Không được dịp gặp anh ta nhiều nhưng tôi nghe nói công việc làm ăn của anh không được khấm khá lắm. Lúc này đầu máy DVD đã bắt đầu xuất hiện nên các đầu máy VCR xuống giá rất nhiều. Do đó nếu hỏng, người ta sẵn sàng mua máy mới chứ chả ai bỏ ra $20, $30 để sửa như trước kia nữa. Tôi ngẫm nghĩ thấy mình may mắn đã không tiếp tục theo đuổi ước mơ thủơ mới đặt chân đến Virginia của mình.
Sau khi ra trường với mảnh bằng kỹ sư cơ khí, tôi đã may mắn kiếm được công việc đúng với khả năng ở một hãng lớn ngay tại địa phương nơi tôi ở. Thời gian cứ tuần tự trôi và qua những kinh nghiệm rút ra trong cuộc sống ở Mỹ cũng như trong công việc ở sở hàng ngày đã khiến các ước mơ viễn vông kiểu xưa kia của tôi cũng dần biến mất để thay thế bằng các kế hoạch tương lai thực tế hơn. Anh bạn Việt Nam từ thời tôi mới chân ướt chân ráo lên Virginia nghe nói đã phá sản, nợ nần chồng chất và phải bỏ đi tiểu bang khác sinh sống. Ôi cái hình ảnh kiểu mẫu lý tưởng của tôi ngày xưa ấy may mà không thành sự thật với tôi. Giả sử ước mơ đầu tiên trên đất Mỹ của tôi trở thành hiện thực thì liệu tôi có tránh khỏi cảnh phá sản vỡ nợ như anh bạn Việt Nam kia không? Và rồi nếu ước mơ thứ hai đứng trông giàn máy của hãng thịt cua của tôi thành sự thật thì liệu với tình trạng nước biển ô nhiễm và đánh bắt quá nhiều khiến số lượng cua xanh (blue crab) của vùng vịnh Chesapeake này bị giảm sút thì liệu tôi có đủ sống với số giờ làm việc ít ỏi dựa vào mùa đánh bắt cua chỉ có vài tháng trong năm như hiện nay hay không?
Nước Mỹ đã khiến tôi có bao nhiêu ước mơ không thành sự thật, đồng thời nước Mỹ lại cho tôi cơ hội để có được một cuộc sống bình yên, cho tôi cơ hội để được tự do phát biểu những điều mình muốn nói, cho tôi cơ hội để được làm những việc đúng với khả năng của mình. Nước Mỹ đã giúp tôi hiểu được rằng muốn biến ước mơ của mình thành sự thật thì cần phải có sự cố gắng cũng như kế hoạch cụ thể chứ không thể mơ ước theo kiểu sung sẽ tự nhiên rụng vô miệng mình. Trong suốt hai mươi sáu năm qua, nước Mỹ đã cho tôi quá nhiều thứ nhưng ngược lại thời gian đã lấy đi của tôi cũng không phải là ít. Vật quý giá nhất mà thời gian đã nhẫn tâm cướp đi từ tôi chính là ba tôi, người cùng mẹ tôi luôn làm đầu tầu cho gia đình chúng tôi từ ngày di cư từ Bắc vô Nam năm 1954 đến ngày bỏ xứ ra đi năm 1989.
Ba tôi, người cựu sĩ quan tiểu đoàn trưởng năm xưa đã chỉ huy điều động cả tiểu đoàn cùng gia đình binh sĩ di cư trên chuyến tầu xuôi về miền nắng ấm tự do, người sau khi giải ngũ đã từng giữ chức vụ cao cấp trong ngành quan thuế của Việt Nam Cộng Hòa. Thế mà để giữ vững mái nhà che chở nắng mưa cho vợ và đàn con sau ngày 30 tháng 4 nhằm tránh phải nhìn cảnh các con phải lam lũ ở các vùng kinh tế mới, ba tôi đã phải làm những công việc chân tay nặng nhọc phơi nắng phơi mưa ở ngoài đường một thời gian dài. Lúc qua Mỹ khi đã ở độ tuổi ngoài 60, thay vì sống nhờ vào anh tôi đã sinh sống ổn định, ba tôi lại một lần nữa chấp nhận công việc nặng nhọc làm trong một xưởng máy (machine shop) chuyên sản xuất các thiết bị tinh vi được cắt bằng tia nước (water jet) chỉ để có thể tiếp tục trợ giúp cho tôi cùng người chị khi đó còn ở trại tị nạn Phi và gia đình hai người chị khác còn kẹt lại ở Việt Nam. Cái năm ba tôi đủ tuổi về hưu và hưởng tiền xã hội cũng là năm tôi tốt nghiệp ra trường kiếm được công việc vững chắc. Những tưởng từ đây ba tôi sẽ được an hưởng tuổi già và tôi sẽ có dịp để báo đáp lại phần nào những gì người đã làm cho tôi thì cũng là lúc ba tôi bị phát hiện ra căn bịnh hiểm nghèo và đã qua đời không lâu sau đó.
Nước Mỹ đã tạo cảm hứng cho tôi có được bao ước mơ ngay từ thủơ còn trẻ người non dạ. Những ước mơ đó đôi khi giờ đây tôi cảm thấy thật ngây ngô do xuất phát từ đầu óc của một người chưa hiểu biết gì nhiều về nước Mỹ như tôi khi ấy. Rồi nước Mỹ cũng đã cho tôi trở nên thực tế hơn để có những kế hoạch cho tương lai một cách chín chắn thay cho những mơ ước xa vời. Thế mà giờ đây tôi lại có một ước mơ, một ước mơ có lẽ còn viễn vông hơn cả các ước mơ của những ngày xa xưa trước kia. Ước mơ giờ đây của tôi là một ngày kia tôi được quay trở về với quãng thời gian mới chân ướt chân ráo đến Mỹ, khi tôi vẫn còn ba. Khi ấy mẹ tôi vẫn còn khỏe mạnh nhanh nhẹn để ngày ngày sau một buổi làm việc mệt nhọc, chúng tôi lại được cùng nhau quây quần ăn những bữa cơm tối do mẹ tôi nấu, được nghe ba tôi kể lại những câu chuyện ngày xưa khi còn trong quân ngũ. Nước Mỹ, miền đất của những ước mơ, liệu có thể giúp được tôi chế ra chiếc máy đi ngược thời gian này hay không?
Tháng 11 năm 2016
Thảo Lan
=============================
Nước Mỹ Trong Tôi
Tác giả: K.H.
Bài số 3304-12-28534vb8071711
Tác giả cùng gia đình hiện sống tại quận Bình Thạnh, Saigon. Bài đầu tiên của K.H. là “Ngày Của Cha”, đã phổ biến trên Việt Báo ngày 19 Tháng Sáu 2011, kể chuyện về người cha cảnh sát bị công sản giết từ năm 1960, bỏ lại đàn con mồ côi không cha, không mẹ, và rồi cô con út đi tìm hỏi về người cha suốt 50 năm dòng dã... cho tới ngày tìm được họ hàng từ Mỹ, từ Úc, từ quê nhà. Sau đây là bài viết thứ hai của cô.
***
Tôi không là dân của nước Mỹ, chưa hề đến được nước Mỹ. Tôi chỉ là người dân nước Việt Nam, sống tại Sài Gòn Việt Nam. Thế nhưng tin tức hằng ngày về nước Mỹ luôn đến với tôi, vì tôi có bà con và bạn bè ở khắp mọi nơi trong nước Mỹ.
Tôi có người Bác, anh họ của Ba tôi đang ở South Carolina. Nhà Bác chỉ có 2 vợ chồng, trong nhà có 2 phòng ngủ, phòng ngủ của Bác có đặt Webcam nên tôi thấy mọi sự trong nhà, từ cái giường ngủ, đến cái bàn trang điểm của bác gái tôi. Nhìn hoài trong hình hằng đêm qua webcam, tôi thấy mọi sự vật trong phòng Bác quá quen thuộc đối với tôi, như tôi vẫn hằng ngày ghé vào phòng Bác thăm chơi, trò chuyện.
Tôi còn biết mỗi sáng 2 bác tôi cùng nhau đi đến phòng tập thể dục, đến 11g mới về đến nhà, và cũng là lúc bác trai ngồi vào máy trò chuyện với tôi, còn Bác gái thì đi chuẩn bị bửa cơm trưa. Đôi khi 2 bác cháu trò chuyện quên cả thời gian, bác gái phải lên tiếng “khuya rồi con chưa ngủ sao"” Mấy Bác cháu cười hà hà với nhau và tôi phải tắt máy vào giường, vì ở Việt Nam đã chuẩn bị qua ngày mới. Chỉ hai ngày thứ bảy và chủ nhật hai Bác không đi tập thể dục, chúng tôi mới nói chuyện lâu được. Cứ như thế ngày này qua ngày khác, tuy xa nữa vòng trái đất, tận nước Mỹ xa xôi, tôi và bác vẫn gần gũi nhau trong gang tất, còn gần hơn những anh em ruột thịt của tôi cùng ở chung một thành phố với tôi...
Tôi còn có hai người Cô ở Ohio, hể buồn là cô gọi điện về tâm sự với tôi, Cô lớn không có chồng, ở vậy với gia đình cô em, họ sống với nhau như thế từ nhỏ ở Việt Nam và qua đến Mỹ vẫn thế, cô lớn đã về hưu, hằng ngày chỉ lo việc trong nhà, trồng đủ các loại rau trong vườn, sáng nào cũng chịu khó đi bộ đến nhà thờ Mỹ, cách nhà cô không xa để đi lễ, vào hội đoàn để giúp vài việc dọn dẹp, quét lau cho nhà thờ. Cô không xử dụng webcam nên không thấy được nhau, nhưng tiếng gọi thì gần gũi và thân thương chẳng thua gì Bác tôi .
Tôi còn bạn bè ở nhiều nơi trên đất Mỹ. Virginia, Maryland, Texas, Houston, California, Seattle… chúng tôi liên lạc với nhau đủ mọi cách, điện thoại, email, webcam …. Tôi biết được thời tiết vùng Maryland từng ngày, anh bạn tôi viết thư về kể: Maryland là vùng đất của Đức Mẹ nên được gọi là Maryland. Anh là người thích chụp hình nên tôi gần gũi với vùng Maryland này lắm, mỗi khi Xuân về khí hậu ấm áp, mọi người kéo nhau về quãng trường “Cây bút chì” vui chơi thưởng thức những ngày lễ hội.
Thu về, mùa thay lá, những chòm cây thay màu vàng, đỏ, đẹp như tranh, tôi như thấy mình đang đi dưới tán lá ấy, và luôn mơ ước điều đó thành sự thật. Mùa Đông về tuyết rơi ngập đường, anh gởi về cho tôi những tấm hình anh đang cào tuyết dọn đường vào nhà, những tấm hình quanh khu phố nhà anh tuyết phủ trắng xóa, nhất là những ngày gần vào Lễ Giáng Sinh, những ngôi nhà to lớn trưng bày đèn hoa sáng rực cả một khu phố. Tất cả như những chuyện cổ tích trong tranh, mà tôi đã xem từ lúc nhỏ. Thế mà đó là sự thật, tất cả bạn tôi đều đi dưới tuyết, chơi với tuyết, và … vất vả vì tuyết .
Đẹp nhất là mùa hoa Anh đào nở, trắng toát cả một con đường, cảnh đẹp không làm sao tả xiết, có những con đường đi dọc theo hồ nước cho hoa soi bóng bên hồ, tôi cứ trầm trồ mãi, mà bạn tôi thì than thở: “Đến mùa này thì tớ bị dị ứng với hoa, khổ lắm…”
Rồi tôi còn có những tấm hình vườn hoa Tulip thật đẹp, hoa đủ màu khoe sắc, làm tôi phải thốt nên lời “Sao đất nước họ cái gì cũng đẹp, cái gì cũng đáng thưởng thức đến thế"”
Những ngôi Thánh đường bạn tôi thường đến. Các sinh hoạt bên trong Thánh đường trong những ngày Lễ lớn, cái gì cũng từ xa lạ đến quen thuộc với tôi, vì hằng năm bạn vẫn lưu lại cho tôi những hình ảnh trong ngày mừng Lễ .
Các Nhà hàng, các bữa ăn vào những dịp Lễ, Tết, họ đưa nhau đến đây. Ngày mừng Cha, ngày mừng Mẹ, ngày Quốc khánh, ngày Trận Vong … ngày nào cũng rộn ràng, và họ còn kèm theo một câu “Ước gì KH có mặt nơi đây”
Rồi những Lễ tốt nghiệp của con cái bạn tôi, cứ làm con cái tôi thèm thuồng mong sao nó cũng có được buổi lễ tốt nghiệp như thế.
Tin tức hằng ngày nhận được, tôi thông báo lại cho gia đình, các con tôi vẫn đùa: “Mẹ như đang ở Mỹ, chuyện gì cũng biết, nơi nào cũng đến”. Đôi khi tôi cũng thấy, hình như tôi biết tin tức hằng ngày về nước Mỹ nhiều hơn biết tin tức về đất nước Việt nam tôi đang ở.
Rồi đến một ngày ước mơ đi Mỹ của tôi được tượng hình. Bất ngờ tôi đạt được Giải Khuyến Khích của Văn Thơ Lạc Việt tổ chức, qua bài viết “Ngày Của Cha”. Tôi vui sướng và hãnh diện lắm.
Văn Thơ Lạc Việt có email thông báo đến các Tác giả đến nhận Giải:
Lễ phát giải thưởng được ấn định vào ngày Thứ Bảy 12 tháng 2 năm 2011 vào lúc 14 giờ tại Hội Trường Học Khu Franklin McKinley 645 Wool Creek Drive (giữa đường Senter) San Jose, CA 95111.
Tôi không nghĩ mình có thể đi được, khi giấy mời được gởi chung chung qua mạng, không ghi tên từng người. Lại nữa tôi còn đang hoang mang lắm, chưa có quyết tâm làm liều đi du lịch Mỹ một chuyến… Nên đành phải nhờ cháu tôi đang ở gần nơi Phát Giải, đại diện tôi đến nhận Giải giùm.
Nghe cháu tôi kể lại, ngày phát Giải long trọng lắm, tuy là giá trị vật chất chẳng bao nhiêu, nhưng cái giá trị tinh thần rất lớn, làm cháu tôi cũng hảnh diện lây với tôi.
Nghe cháu kể thế, tôi lại mơ ước đi Mỹ, hối hận vì sự thiếu tự tin của mình, làm lỡ một cơ hội hiếm có. Tôi ray rứt mãi mong làm sao có được một cơ hội tốt như thế này nữa"
Thì đến tháng Tư tôi nhận được một giấy mời đến Mỹ để tham dự ngày gặp gỡ trong giới Văn Nghệ sĩ ở bắc Cali. Lần này không bỏ lỡ cơ hội tôi làm đơn ngay, có sự động viên và giúp đỡ của cháu tôi đang ở Cali.
Trời ơi! Thật là một sự hết sức thú vị trong trí óc tưởng tưởng của tôi. Tôi hỏi thăm bạn bè những người đã đi phỏng vấn, họ dặn bảo tôi đủ điều, nào là đừng bao giờ nói đi lâu, chỉ xin đi vài ba tuần thôi, nào là đừng nói nhiều, cà kê nhiều họ không thích, họ hỏi cái gì trả lời cái đó, gọn gàng là tốt, đừng nói những gì họ không hỏi … nhớ đó!
Tôi và con gái út tiết kiệm tiền bằng cách mày mò trên máy, tự làm đơn xin Nhập cảnh không thường trú vào Hoa Kỳ.
Làm đơn xong nhận được tiếng “OK” là tôi ra ngay xe buýt về trung tâm Sài Gòn đóng tiền lấy Visa ở Citibank. Khi chờ đóng tiền cô thu ngân hỏi tôi:
- Ngày nào cô phỏng vấn”.
Tôi trả lời:
- Cô chẳng biết, chẳng phải mình đem nộp giấy này, thì họ báo ngày cho mình đến phỏng vấn sao "
- Không, cô phải xin ngày phỏng vấn trên mạng luôn
- Con gái cô mò mò mới làm được cái đơn này thôi, còn tìm ngày phỏng vấn thì nó không biết rồi.
- Dễ thôi cô, em nó làm được đơn là giỏi rồi, giờ về tìm ngày phỏng vấn nữa thôi, không khó lắm đâu.
Tôi về nói với con, hai mẹ con cũng không hiểu làm ra sao" đành phải nhờ anh bạn nhỏ, Giám Đốc “Vietwings” tìm giùm.
Thế là ngày phỏng vấn đã đến, ngày 17/5. Sát giờ G, hai mẹ con đi đến nơi, tìm chỗ cho con ngồi đợi, là tôi vào xếp hàng ngay, không có thời gian tìm hiểu, hỏi thăm xem mọi người đang đứng quanh nơi đây họ chuẩn bị những gì để có thể giúp mình kinh nghiệm.
Vào xếp hàng bên trong, tôi nhìn thấy những người nhân viên người Việt, trong đầu tôi chợt hỏi: “Họ là ai" Họ là nhân viên của TLS Mỹ hay họ là nhân viên của nhà nước XHCN Việt Nam"”. Người đàn ông xếp hàng sau tôi than vản: “Đi cũng được, không đi cũng được, mà sao mình lại cứ phải hồi hộp"”.
Tôi mỉm cười với anh:
- Anh đi lần thứ mấy"”
- Tôi đi lần đầu.
- Anh nghĩ mấy người này của Nhà nước VN hay nhân viên của nước Mỹ đưa qua"
- Chắc là họ chọn nhân viên bản địa chị ơi
Tôi à một tiếng không mấy vui .
Chờ đợi … thì rồi cũng đến phiên tôi. Tôi gặp một cô gái trẻ, không muốn nói tiếng Việt (hay không biết nói tiếng Việt") phỏng vấn tôi:
- Chị đi Mỹ làm gì" (Theo lời cô thông dịch viên)
- Tôi có giấy trong Hội Văn Nghệ Sĩ Cali mời đi tham dự buổi họp mặt tại Bắc Cali vào những ngày đầu tháng 6 (Vừa nói vừa trình bày giấy tờ). Vào tháng Hai vừa qua tôi cũng được nhận một Giải Khuyến khích Văn Học, nhưng tôi chưa đi được. Hiện giờ Giải của tôi vẫn còn nằm tại Mỹ .
- Chị là Nhà Văn "
- Không, tôi chỉ tập tành viết vậy thôi.
- Chị có đi chung với ai hay nhóm nào không"
- Không, tôi chỉ đi một mình.
- Chị đi trong bao lâu"
- Tôi xin đi trong vòng 3 tuần lễ, từ 1/6/2011 đến 20/6/2011.
- Chị có đem theo bài chị được Giải không"
- Dạ không .
- Những bài khác"
- Cũng không
- Chị có lưu trữ những bài đăng trên báo ở nhà chị không"
- Có, nhưng tôi không nghĩ phải mang theo.
Cô ta cho tôi ra về với dấu tréo ở điều khoản 221g thêm dòng chữ “Đem theo những bài đã đăng trên báo” vào lúc 1g30’ chiều, bất cứ ngày nào, và không đóng thêm một lệ phí nào.
Tôi ngỡ ngàng, không biết đây là dấu hiệu hên hay xui đây" Tôi cũng chẳng dám làm quen với ai, hỏi thăm ai, nhà tôi thì chưa ai có khả năng vào nơi đây để biết được điều gì" Bạn bè gọi điện hỏi thăm, cười hì hì .”Thế thì mai đem đầy đủ đi là OK ngay, không sao đâu”
Tôi và con gái lại chuẩn bị photo tất cả những bài được đăng, những bài tình cảm như “Ngày Của Cha”, “Chuyện Có Thật”, “Chuyện Tình Không Chấp Nhận” …. Những bài nhạy cảm như: “Cồn Dầu”, “Truyền Giáo”, “Ghé Thăm Cồn Dầu”, “Viếng Mộ”.
Kể ra, gom lại cũng được nhiều bài, in thành một tập truyện ngắn của KH rồi đấy. Chiều hôm sau, hai mẹ con cùng đến chỗ hẹn, lòng suy nghĩ: “Có nên đưa ra những bài nhạy cảm không nhỉ"”
Khi sắp hàng chuẩn bị bước vào cổng, tôi tìm giùm cho bà cụ đứng phía sau xem hóa đơn Citibank của bà để nơi nào" Tìm hoài, không thấy bà mang theo trong hồ sơ, bà càm ràm và bước ra khỏi hàng, tìm thằng cháu bà đang ở bên kia đường. Tôi nhìn theo bà và chợt nhìn lại tờ giấy nhân viên LS đưa mình hôm qua, đọc lại câu “Đem theo những bài đã đăng báo”. Tôi chợt nhận ra mình đã hiểu sai ý của nhân viên LS rồi, vội tan hàng băng qua đường tìm con gái:
- Con ơi, phải in những bài báo nào đã đăng, chứ không phải họ muốn đọc bài của mẹ đâu.
Hai Mẹ con vội vã tìm quán Internet có in màu. Mở những trang web đã in bài, chụp hình, chỉnh bài rỏ ra, và nhờ người ta in màu được ba bốn bài, còn những bài ở những báo không thể mở được, nhưng thôi tạm thế, rồi vội vã ra xe về lại Lãnh Sự Quán.
Thật là cả một vấn đề rắc rối. Sao người ta cứ tà tà vào nước mình, làm đủ mọi thứ chuyện… như là đi chợ. Mà mình đi đến nước người ta thì khó như thế này nhỉ" Nghĩ thế mà buồn cho những người Miền Nam còn ở lại như tôi.
Tôi ngồi đợi mà suy nghĩ nhiều đến Miền Nam của tôi ngày xưa, người đàn ông ngồi bên nhìn tôi, nhắc tôi lấy lại số thứ tự.
- Tôi cũng đi hôm qua, và được hẹn lại hôm nay như chị, mình không lấy dấu tay nữa, nhưng vẫn lấy số thứ tự,
Tôi hiểu và làm theo.
Hỏi thăm, thì anh phải về nhà đem hộ chiếu của vợ đến cho họ kiểm tra, xem vợ anh có đang ở trong Nước hay đã đi ra khỏi VN rồi. Anh còn nói “Mình chắc qua được 70% rồi chị ạ”. Thế rồi anh vào phỏng vấn trước tôi, khi quay ra, anh ghé đến tôi: “Nó không cho đi”, rồi đi về luôn. Tôi ngồi càng lo âu hơn.
Chiều nay các em đi du học có vẻ “Rớt” nhiều. Tội nghiệp, tôi thấy nhiều em hỏi đáp bằng tiếng Anh rất lưu loát, nhưng vẫn rưng rưng nước mắt nhận lại hồ sơ. Nhiều người vẫn nói nhiều hơn mức cần thiết để phân bua, giãi bày tình tiết về hoàn cảnh của mình, có người thành công, và có người chẳng được gì. Tôi chứng kiến cũng cảm thấy buồn buồn và nản chí.
Đến lượt tôi. Cô ta xem những bài tôi vừa in ra, chỉ những tựa bài của tôi và trao đổi với cô thông dịch, tôi chẳng hiểu cô ta nói gì khi chỉ vào tựa “Cồn Dầu”. Sau đó cô thông dịch nói với tôi:
- Viên chức nói báo trên mạng là Ảo không có thực, vậy chị có tờ báo nào trong nước in bài của chị không"
Tôi sững sờ lắc đầu, chẳng biết phải nói điều gì" Viên chức nói một hồi tiếng Anh với cô thông dịch. Sau đó tôi được cô thông dịch trả lại hồ sơ và nói là: “…chị chưa đủ điều kiện, chưa hề đi đến một nước nào rồi trở về lại nước sở tại của mình, thì làm sao chứng mình là sẽ trở về VN sau khi đến nước Mỹ"”
Tôi nhận lại hồ sơ không một lời phân bua.
Làm sao tôi không trở về Việt Nam nhỉ"
Tôi có nhà, có chồng, có bốn đứa con, còn sống chung với Ba Mẹ, chưa hề muốn lập gia đình riêng, tôi không về lại với gia đình tôi sao" Tôi bỏ lại những đứa con chưa gả, cưới cho ai, ngày chúng nó lên xe hoa ai là người thay tôi đưa chúng nó đi nhỉ" Tôi không về lo ngày cưới cho các con tôi sao"
Tôi không có tài sản nào to lớn, một công việc nào quan trọng có thể giữ chân tôi quay về, nhưng gia đình là cái cột, là cái nôi quan trọng nhất mà không một ai muốn rời bỏ hay đánh mất cả, tôi có thể bỏ lại chúng sao"
Sao họ không hỏi gia cảnh của tôi như thế nào" Để tôi có thể nói với họ gia đình các con tôi, là điều gắn bó mật thiết nhất mà tôi không bao giờ đánh đổi với Thiên đàng nào cả" Tiền tài danh vọng làm sao gắn bó được bằng các con của tôi"
Bạn bè dặn tôi đừng nói nhiều, đừng nói những điều họ không hỏi, vì thế dù canh cánh bên mình, nào giấy tờ chủ quyền nhà chung với chồng, nào giấy Hôn thú, nào sổ gia đình Công Giáo có dán hình vợ chồng con cái chụp chung, nào sổ Hộ khẩu có đủ tên 6 nhân khẩu trong nhà tôi, mà tôi chẳng hề đưa ra để đối chiếu lại lời từ khướt của viên chức LS.
Tôi ra về trong sự thất vọng ghê lắm, ai cũng nghĩ tôi đi được. Thế mà tôi đi không được.
Giấc mơ đi Mỹ bay cao, nước Mỹ trong tôi bây giờ có điều gì nghèn nghẹn không nói được nên lời. Ai hỏi tôi còn muốn đi Mỹ không" Nếu trả lời “Không” thì không đúng lắm. Nhưng có điều gì đó làm con mắt tôi không còn xem cái đẹp của nước Mỹ là tuyệt đối nữa, tôi tự an ủi mình không nên thất vọng nhiều với những điều mình không đạt được. Nhưng tôi vẫn cứ ấm ức: Tại sao tôi yêu quí đất nước họ, muốn đến thăm đất nước họ, muốn chào mừng đất nước họ mà họ không chấp nhận" Tại sao họ làm mất trong tôi mối tình cảm nặng nề mà tôi dành cho đất nước họ qua bà con, bạn bè thân thương của tôi suốt nhiều năm như thế"
Ôi! Đất nước nhiều đặc ân của Thượng Đế! Biết ngày nào tôi tìm lại được cảm giác háo hức vui mừng đến thăm Ngươi, như là đến thăm một người rất thân yêu, nhiều năm không được gặp, không được tay bắt mặt mừng, mà hả hê, mà hảnh diện lây với cái đặc ân đứng hàng đầu mà Thượng Đế đã dành cho riêng Ngươi".
Nước Mỹ trong tôi chỉ còn lại nỗi nghẹn ngào của một tình yêu không được đáp trả. Tôi có nên mơ màng về Thiên đường nước Mỹ nữa không đây"
KH
