Liễn Tết - Đỗ Chiêu Đức

Liễn Tết

Đỗ Chiêu Đức

           Rất nhiều thân hữu, đồng hương, đồng môn đều muốn biết những CHỮ và CÂU ĐỐI mà tôi viết để trình bày và tạo dáng chung quanh mình. Xin được trình bày lần lượt như sau : 

           Đó chính là những câu đối Tết, bình dân thì gọi là Liễn Tết, truyền thống của người Việt và người Hoa. Đầu tiên là câu đối mà cả Hoa Việt đều rất ưa chuộng, đó chính là câu :

            Thiên tăng tuế nguyệt nhân tăng thọ,       天增歲月人增壽, 

          Xuân mãn càn khôn phước mãn đường.     春满乾坤福满堂.

 Có nghĩa :

 1. Trời thì thêm năm thêm tháng, người thì thêm tuổi thọ. 

 2. Xuân về đầy cả đất trời, phước lộc đầy cả nhà.

 

          Xuân mãn càn khôn phước mãn MÔN là: Xuân về đầy cả đất trời và phước cũng tràn ngập cả nhà. Sự thật thì ĐƯỜNG hay MÔN gì thì cũng là một bộ phân tiêu biểu cho CÁI NHÀ mà thôi. Tôi nói để  khỏi thắc mắc là tại sao có người viết là ĐƯỜNG, mà có người lại viết là MÔN, thế thôi!  

 

             Còn câu đối sau đây là câu đối thuần túy của người Việt. Lúc nhỏ, gần Tết, tôi hay ra Chợ Cái Răng xem các Ông Đồ Miền Nam viết liễn, thường thì các bàn viết liễn hay đặt ở bên hông Nhà Lồng Chợ, phía trước tiệm thuốc bắc Mã Chi Trung, Quảng Tài Lợi... hay bên kia đường là Dân Hòa Hưng, Vạn Trường An... Các ông Đồ cũng mặc áo dài bằng the đen, khăn đóng đàng hoàng, năm nào tôi cũng đọc được câu đối sau đây : 

                Phước lộc thọ tam tinh củng chiếu     福禄壽三星拱照 

                Thiên địa nhân tứ hải đồng xuân        天地人四海同春

Có nghĩa:

  1. Ba sao Phước Lộc Thọ cùng chiếu về (Củng chiếu là  ở 3 góc cạnh khác nhau cùng chiếu về một nơi).

  2. Trời, đất, và người bốn bể cùng đón xuân về.

 

            Câu đối nầy cũng rất hay, bao gồm cả trời đất con người và Phúc Lộc Thọ cùng hội tụ đầy đủ bốn biển để mừng Xuân. Nhưng câu đối được ưa chuộng nhất, phổ biến nhất vẫn là câu đối sau đây : 

                 Nhất thất thái hòa chơn phú quý     一室泰和真富貴  

                 Mãn môn xuân sắc thị vinh hoa       满門春色是榮華

Có nghĩa: 

   1. Một nhà thật là hòa thuận, đó mới là cái phú quý thật sự,

   2. Đầy cửa đầy nhà đều tràn ngập vẻ xuân (vui tươi, rộn rã), đó mới chính là cái vinh hoa thực sự.

                  Vinh Hoa Phú Quý có nghĩa là gia đình trên thuận dưới hòa và luôn luôn vui vẻ như mùa xuân, chớ không phải có nhiều tiền, làm quan lớn, mới là Vinh Hoa Phú Quý. Câu đối ý nghĩa và mang tính xây dựng thực tế biết bao!

 

             Sẵn đây tôi muốn nói luôn cho mọi người biết về những câu đối kỳ cựu, cố hữu của người Hoa cũng như người Việt ta từ xưa đến nay.

            Câu đối mà hầu như người Hoa nào cũng biết khi nhắc đến Tết, đó chính là câu :

                    Bộc trúc nhứt thanh trừ cựu tuế  

                          爆 竹 一 聲 除 舊 歲

                     Đào phù vạn hộ cánh tân xuân 

 

 Có nghĩa : 

              1:- Pháo nổ đùng một tiếng, năm cũ đã đi qua ,

              2 :- Lá bùa nêu dán lên, mùa xuân mới lại đến.

        Ghi Chú :

                Bộc trúc : Bộc là nổ, trúc là tre. Bộc trúc là tiếng tre nổ, nói đúng hơn là "tiếng mắt tre nổ."  Ngày xưa, chưa có pháo, người ta đốt các mắt tre già ở dưới gốc cho nó nổ thành tiếng để xua tan những xui xẻo, buồn lo... của năm cũ cho nó qua đi. Sau nầy, khi chế tạo được pháo rồi, nhưng vì tập quán ngôn ngữ đã quen, người ta vẫn dùng từ Bộc Trúc để chỉ pháo luôn. Cho nên khi dịch từ Bộc trúc,  phải biết đó là PHÁO, chứ không phải tiếng tre nổ nữa! 

                Đào Phù : Phù là lá bùa. Đào phù là Lá bùa dán lên cành cây đào. Tương truyền, cây đào là loại cây có thể trừ được tà ma, nên vẽ lá bùa dán lên cành đào trước cửa có thể làm cho tà ma sợ mà tránh xa... Lâu dần thành tục lệ ngày Tết, Dùng cành đào để vẽ bùa, hoặc dán lá bùa lên một cành đào, rồi treo trước cửa để trừ tà ma trong những ngày Tết.  Ở VN gọi là bùa Nêu, và được treo lên trên một ngọn tre còn chừa đọt,  trồng ở trước cửa nhà, gọi là Dựng Nêu. Chắc mọi người cũng đã nghe qua câu hát Ca dao sau đây :

                               Cu kêu, ba tiếng cu kêu,

                       Trông mau đến Tết dựng nêu ăn chè... rồi chứ ?

 cũng vì vậy mà chữ Đào Phù phải được dịch là "Lá bùa Nêu," chớ không phải là Lá Bùa đào.

            Đó là câu đối phổ cập rộng rãi trong dân gian, cao hơn một chút, có tính chất văn học và các nét chấm phá của hội họa, câu đối mang tính nghệ thuật mà phổ biến rất rộng rãi không kém gì câu vừa nêu ở trên. Đó chính là câu đối sau đây :

                  Bộc trúc tam lưỡng thanh, nhân gian thị tuế, 

                     爆　竹　三　两　聲，　人　間　是　歲

                    Mai  hoa   tứ  ngũ   điểm, thiên hạ   giai  xuân.

 

Tạm diễn nôm như sau :

             Hai ba tiếng pháo đì đùng, nhơn gian đón mừng năm mới,

         Qủa là những nét chấm phá độc đáo tiêu biểu cho ngày Tết.

 

         Còn nói về câu đối truyền thống của VN ta trong ngày Tết, thì chắc mọi người ai cũng đã biết cả rồi. Đó chính là câu :

                          Thịt mỡ dưa hành, câu đối đỏ,

                        Cây nêu tràng pháo, bánh chưng xanh.

 

            Ý nghĩa đã rõ ràng, đầy đủ thú tiêu khiển vui chơi và "Ăn" Tết. Để cho Hoa Việt được đề huề, tôi đã dịch câu đối nầy sang chữ Nho như sau :

 

           Phì nhục, toan thông, hồng đối liễn         肥肉,酸葱，红對联
           Đào phù, bộc trúc, lục phương tung.       桃符,爆竹，绿方粽

 

 

 

 

                    Hữu thiên giai lệ nhật,             有天皆麗日，
                    Vô địa bất xuân phong!           無地不春風！
Có nghĩa :
       - Hễ nơi nào có trời là nơi đó có nắng đẹp của mùa Xuân chiếu đến.
       - Không nơi nào trên mặt đất là không có gió Xuân thổi tới cả!