Nhớ xích lô máy Sài Gòn xưa
Nhớ xích lô máy Sài Gòn xưa
* ◄ ◊ ► ◄ ◊ ► ◄ ◊ ► ◄ ◊ ► ◄ ◊ ►*
Ngày xưa mỗi lần tôi theo má đi về Bến Tre thăm ngoại và trở lên Sài Gòn, má luôn dùng xe xích lô máy đi ra bến xe Miền Tây và bận trở về nhà cũng vậy. Tôi rất thích ngồi xe xích lô máy, lúc nào cũng ngồi dưới sàn xe. Má và hai em nhỏ ngồi trên nệm xe. Má tôi đem lên Sài Gòn rất nhiều đồ ăn như: gạo, trái cây đủ loại và bánh đủ loại, vậy nên chỉ có xe xích lô máy mới chở được.
Đối với tôi và các ông bạn già, xe xích lô máy có rất nhiều kỷ niệm ngày xưa. Một người bạn trung niên của tôi kể:
“Tôi nhớ lúc nhỏ từ Chợ Lớn đi Sài Gòn, mỗi lần đi không ham taxi, không ham xe bus… mà chỉ đòi cha mẹ ngoắc tay kêu xích lô máy. Gia đình đông bốn năm người, con nít thì ngồi dưới sàn xe, người lớn ngồi trên nệm như ghế salon, xe chạy ù ù, qua mặt xe khác vù vù, cả nhà đưa mặt ra hứng gió, tai nghe máy mô tô, tiếng pô xe nổ phình – phịch – bình – bình oai phong hết sẩy.”
Một người bạn già khác lại nói:
“Tài tình nhất là cảnh xe xích lô máy đút đít xe phía trước. Má ơi, cứ tưởng là cái cản xe thế nào cũng đụng vào xe hơi, xe gắn máy, nhưng hổng sao hết bởi dân lái xích lô máy thiện nghệ vô cùng.”
Một người lớn tuổi hơn kể, trước năm 1975, người Mỹ cả dân sự lẫn quân sự đều thích đi xe xích lô máy, một phần vì lạ, phần nữa là ngồi xe xích lô máy có chút mạo hiểm:
“Tôi nhớ hoài cái cảnh mấy ông Mỹ hứng thú la hét khi xe xích lô máy chạy nhanh chồm tới thiếu điều muốn đụng đít xe hàng.”
Trong dòng thời gian một ngày của Sài Gòn trước đây, tiếng xe xích lô máy thức giấc sớm nhất. Từ các ngả đường của đô thị, xích lô máy chở những người bạn hàng tỏa đi khắp các chợ với đủ loại thực phẩm, hàng hóa hoặc khách tỉnh lên Sài Gòn, tấp vào tiệm nước làm ly cà phê xây – chừng, cái bánh bao, tô hủ tíu… Tiếng xích lô máy vang lên giữa cảnh phố khuya thanh vắng.
Sáng, hành khách đủ loại lên xe: một bà bầu nào đó, một đứa trẻ hoặc người già trở bệnh, một kỹ nữ hay một người lính Việt Nam Cộng hòa nào đó say mèm… Tất cả đều đang trên đường với xe xích lô máy.
Tiếng xe xích lô máy nổ như tiếng ồn ồn của một người đàn ông thân thiện. Người ta nhớ rằng thời đó, mỗi góc chúng cư, mỗi ngõ hẻm, bệnh viện, bến xe đều có những bác ba, chú tư, anh hai xích lô máy túc trực. Người ta cũng không quên rằng những bác tài xích lô máy đáng được tôn trọng như một biểu tượng về sự an toàn và sự kịp thời trong những tình huống cần kíp của người Sài Gòn.
Xích lô máy xuất hiện ở Sài Gòn vào những năm 1940-1950. Xe do hãng xe Peugeot của Pháp chế tạo. Xích lô máy ngày xưa mang nhiều màu sơn sặc sỡ, có thể chở với trọng lượng vài trăm ký lô là bình thường. Người chạy xe xích lô máy thời đó rất cao bồi và tất nhiên được trọng nể hơn người chạy xe xích lô đạp, bởi vì sở hữu được một chiếc xe xích lô máy khoảng gần chục lượng vàng là coi như có một gia tài khấm khá. Thành ra bác tài chạy xe xích lô máy đội nón nỉ, nón cối, đeo kính mát, trông lúc nào cũng phong độ. Ngày xưa xe xích lô máy có bến riêng hẳn hoi. Người người còn nhớ ở cầu Hậu Giang, ở khu Bà Chiểu… có những hãng chuyên cho thuê xe xích lô máy.
Thế rồi xuất hiện chủ trương cấm lưu thông xe cũ, xe ba-gác Trung Quốc vào chiếm lĩnh thị trường, xe xích lô máy coi như đã chết hẳn. Lúc chúng tôi phát hiện mấy chiếc xe xích lô máy tan nát còn đậu chở hàng ở bến chợ Kim Biên, thiệt tình mà nói trong lòng thấy ngậm ngùi quá. Chúng tôi nhớ đến một người bạn thi sĩ nghèo, ông này tâm sự:
“Tôi ngày nào cũng mua vé số, cầu cho trúng, chỉ cần trúng đủ mua một chiếc xe xích lô máy còn zin là được. Cha ơi! Chiều chiều cuối tuần mình chạy xích lô máy chở bạn bè làm vài vòng Sài Gòn để thiên hạ ngày nay biết dân Sài Gòn xưa bảnh như thế nào, sướng phải biết!”
Tất nhiên, nhiều người chia sẻ cái sự sướng với anh thi sĩ về chiếc xe đặc biệt – đặc trưng của một thời Sài Gòn hoa lệ này. Trước những giá trị sống của dân tộc và đất nước đang trên đà thay đổi hiện nay, thôi thì níu kéo làm sao được cuộc mưu sinh và vẻ đẹp trên đường phố của xe xích lô máy.
Sài Gòn xưa:
Chuyện taxi con cóc
* ◄ ◊ ► ◄ ◊ ► ◄ ◊ ► ◄ ◊ ► ◄ ◊ ►*
Cuối những năm 40 của thế kỷ trước, taxi bắt đầu xuất hiện ở Sài Gòn – Chợ Lớn và đến những năm 50 thì dân Sài Gòn đã quen với hình ảnh của những chiếc xe “con cóc” hay “con bọ” lắm rồi. Những chiếc taxi có màu xanh dương và màu vàng kem đã từng tràn ngập đường phố Sài Gòn những năm 60-70.
Sau khi Pháp chiếm miền Nam và “bảo hộ” miền Bắc, Trung thì họ đã đem vào Việt Nam, nhất là miền Nam, rất nhiều máy móc và phương tiện vận tải, phục vụ cho nhu cầu phát triển kinh tế chính trị cũng như khai thác tài nguyên. Trong làn sóng đó, nhiều công ty xe hơi đã được dựng lên, phần lớn có trụ sở trong địa hạt quận 1 trước 1954, một số có công ty đại diện ở các tỉnh lớn như Hà Nội Hải Phòng, làm đại lý cho hãng xe Pháp Peugoet, Citroen, Renault, Simca, Packard, Panhard, hãng xe Mỹ như Ford, Chrysler, General Motors, xe Anh như Vauxhall, Austin, Morris và xe Đức như Opel, Volswagen, xe Ý như Fiat, Nhật như Toyota, Hond, v.v.
Cũng vào thời điểm đó, taxi bắt đầu xuất hiện trên đường phố Sài Gòn. Tuy nhiên đây là phương tiện chỉ dành riêng cho những người giàu có, vì giá cả khá đắt đỏ. Taxi “con cóc” thời đó đặc trưng nhất là những chiếc Renault 4CV, do Pháp sản xuất đại trà từ năm 1947.
Bến Bạch Đằng từng là điểm đậu rất nhiều xe taxi. Thời đó, taxi không có tổng đài, cũng không được trang bị bộ đàm, nên lái xe phải chạy lòng vòng để đón khách hoặc cũng giống như taxi bây giờ: chờ khách tại những điểm vàng, giờ vàng. Vậy nên buổi đêm, cánh tài xế thường chờ xe tại các rạp hát cải lương, nơi khách hàng có nhu cầu đi lại rất cao.
Taxi bấy giờ đa phần là nhập từ Pháp về Sài Gòn, sau đó được đăng ký và cấp phát số hiệu. Số hiệu đó được in lên hai bên cửa xe. Chủ nhân của xe được khắc tên, địa chỉ lên một tấm bảng gắn trên xe. Khách muốn đi taxi phải vẫy tay gọi, hoặc ra tận nơi. Khác với ngày nay, taxi có phí mở cửa, phí chờ xe, phí các cây số đầu tiên…, ngày xưa taxi chỉ tính tiền cây số.
Một điều khá thú vị và văn minh là hầu hết các xe đều có viết “Đừng bỏ rác xuống đường”. “Đừng” – lời khuyên nhẹ nhàng, chứ không phải là “Không” hay “Cấm” như ngày nay chúng ta thi thoảng vẫn bắt gặp trên đường phố.
Một số tài liệu cũ ghi nhận rằng vào những năm 70, Sài Gòn ước tính có khoảng hơn 7.000 chiếc taxi. Nguyên nhân là năm 1968, số xe taxi tăng vọt sau khi loại xe bốn chỗ Renault, Dauphine Alfa, Datsun, Mazda bán trả góp được nhập cảng vào Sài Gòn.
Sau 75, những chiếc taxi vang bóng một thời biến mất trên đường phố Sài Gòn…
Dưới đây là một vài hình ảnh taxi Sài Gòn trước 1975:
Hình: Internet
Lê Nguyên tổng hợp
A view from the Bùng Binh Sài Gòn traffic circle in 1955
Hồng Anh sưu tầm