Tưởng niệm 20 Năm Vụ Khủng Bố 9-11 (2001-2021)
Hai mươi năm đã trôi qua, vẫn chưa có ngày nào khắc sâu vào ký ức của người Mỹ hơn ngày xảy ra vụ khủng bố 11/9/2001. Tất cả những người chứng kiến đã chết lặng khi nhìn thấy trên màn hình tivi hình ảnh toà tháp đôi Trung tâm Thương mại Thế giới (WTC) sụp đổ, nuốt chửng lập tức gần 3.000 sinh mạng và vĩnh viễn thay đổi nước Mỹ, thay đổi thế giới.
Mặc dù không có hồi ức rõ nét về mẹ mình, nhưng Patricia Smith đã trải qua 20 năm để tìm hiểu về bà. Thông qua những câu chuyện kể lại bởi người thân, bạn bè và những tìm kiếm trên Google, Patricia đã tìm lại được những mảnh ghép về mẹ, người phụ nữ mạnh mẽ từng chạy đua với những chú bò tót ở Pamplona hay bơi qua hồ Placid ở New York.

Huy hiệu của Moira Smith cùng dây lưng và bao súng, được trưng bày tại Bảo tàng. Ảnh: ABC News
Và một trong những mảnh ghép đáng nhớ nhất là chiếc huy hiệu Cảnh sát Thành phố New York (NYPD) mà bà Moira Smith đeo vào buổi sáng cuối hè chói chang đó ở Hạ Manhattan, nay được trưng bày tại Bảo tàng - Đài tưởng niệm Quốc gia Ngày 11 tháng 9, minh chứng cho người phụ nữ duy nhất trong số 23 sĩ quan NYPD thiệt mạng trong cuộc tấn công khủng bố nhằm vào tòa tháp đôi WTC.
Ngày 11/9 năm nay đánh dấu tưởng niệm 20 năm vụ tấn công chết chóc nhất trong lịch sử trên đất Mỹ, khiến 2.977 người thiệt mạng, khi 19 kẻ khủng bố từ nửa vòng Trái đất đã tổ chức không tặc và biến bốn máy bay thương mại thành những quả tên lửa gieo rắc tử thần vào Thành phố New York, Lầu Năm Góc và một cánh đồng ở vùng quê Shanksville, bang Pennsylvania.

Hình ảnh Trung tâm Thương mại Thế giới trong vụ tấn công ngày 11/9. Ảnh: AFP/Getty Images/ AP
Sau 2 thập kỷ, khó có thể tìm thấy một phần nào đó trong cuộc sống của người Mỹ chưa bị ảnh hưởng bởi sự kiện 11/9/2001. Từ việc tăng cường an ninh tại các sân bay đến quân sự hóa cảnh sát, những cuộc chiến tranh kéo dài hao người tốn của và cả bản chất quyền tự do của nước Mỹ đã được định nghĩa lại bởi sự kiện này.

Khi nữ sĩ quan cảnh sát Moira Smith rời khỏi nhà vào ngày thứ Ba định mệnh đó để đến Khu 13 - Hạ Manhattan, cô hôn tạm biệt con gái 2 tuổi Patricia và để đứa trẻ mới biết đi trong tay chồng mình, Jim Smith, cũng là một đồng nghiệp tại Sở Cảnh sát New York làm việc ca đêm vào hôm đó. Cả buổi sáng hai cha con mải xem phim hoạt hình “Winnie the Pooh” mà không hay biết gì về cuộc tấn công đang bắt đầu.

Người dân chạy khỏi khu vực Trung tâm Thương mại Thế giới, bao quanh họ là khói bụi mù mịt. Ảnh: AP
Vào lúc 8h46’ sáng, Moira nghe thấy tiếng động như sấm sét trên đầu, nhìn lên bầu trời trong xanh, cô thấy một chiếc Boeing 767 thân rộng sà xuống nguy hiểm gần với đường chân trời nổi tiếng nhất thế giới. Trong phút chốc, Chuyến bay số 11 của American Airlines lao vào toà Tháp Bắc của Trung tâm Thương mại Thế giới (WTC), biến mất trong một quả cầu lửa giữa tầng 93 và 99.
17 phút sau, vào 9h03, Chuyến bay số 175 của United Airlines, một chiếc Boeing 767, đang trên đường tới Los Angeles, bị 5 tên không tặc khống chế, tiếp tục lao vào Tháp Nam của WTC.
Moira Smith được cho là cảnh sát đầu tiên thông báo bằng điện đàm về vụ việc thảm khốc, sự kiện kinh hoàng khởi đầu cho cuộc chiến chống khủng bố không hồi kết của nước Mỹ. Khi tòa tháp đôi bốc cháy, một phóng viên ảnh đã chụp được cảnh Moira dìu một người đàn ông ăn mặc bảnh bao, đầu đầy máu, rời khỏi toà nhà trước khi cô quay lại giúp những người khác. Trong cuộc điện đàm cuối cùng từ Tháp Nam, người ta nghe thấy tiếng Moira Smith kêu lên tuyệt vọng: "Tôi không có không khí. Hãy giúp tôi”.

Lực lượng cứu hoả làm việc tại hiện trường sập Tháp đôi WTC.
Cũng trong buổi sáng 11/9 định mệnh ấy, Chuyến bay số 77 của American Airlines, một chiếc Boeing 757, cất cánh từ Sân bay Quốc tế Dulles của Washington hướng đến Los Angeles, cũng bị cướp. Vào lúc 9 giờ 37 phút, điều không thể tưởng tượng được đã xảy ra: Chiếc máy bay lao sầm vào tường phía tây của Lầu Năm Góc.

Trong khi đó, Chuyến bay 93 của United Airlines cất cánh từ Sân bay Quốc tế Newark ở New Jersey vào sáng hôm đó hướng đến San Francisco. Theo báo cáo từ Ủy ban An toàn Giao thông Vận tải Quốc gia Mỹ, một nhóm gồm 4 kẻ khủng bố al-Qaeda đã xông vào buồng lái vào lúc 9h32’ và một cuộc vật lộn đã xảy ra.
Ở độ cao 12.500 mét, máy bay đột ngột đổi hướng trên bầu trời đông bắc Ohio và bắt đầu hạ độ cao khi hướng về phía đông nam. Ít nhất 13 hành khách và thành viên phi hành đoàn bắt đầu gọi điện thông báo chuyến bay bị cướp, một tiếp viên hàng không thiệt mạng và một hành khách đã bị đâm. Theo đoạn băng ghi âm, một số hành khách cho biết họ đang lập phương án chống trả. Cuối cùng, chiếc máy bay lao qua Hạt Somerset, Pennsylvania, và đâm xuống một cánh đồng ở Shanksville. Tom Ridge, khi đó là Thống đốc bang Pennsylvania, được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Bộ An ninh Nội địa đầu tiên của Mỹ sau vụ 11/9, nói rằng ông chắc chắn những kẻ không tặc đã lái máy bay lao vào Tòa nhà Quốc hội Mỹ nếu như không bị hành khách can thiệp và ngăn chặn.
Buổi sáng 11/9 đó, Andy Card, Chánh văn phòng của Tổng thống George W. Bush, đã cùng với vị tổng tư lệnh thăm trường tiểu học Emma E. Booker ở Sarasota, Florida. Card nhớ lại cảnh một đại uý Hải quân đến gần ông và tổng thống, nói rằng một chiếc máy bay nhỏ đã đâm vào Trung tâm Thương mại Thế giới. Thoạt đầu họ nghĩ đó là một tai nạn thương tâm đáng tiếc.

Chánh văn phòng Andrew Card thì thầm vào tai Tổng thống George W. Bush, thông báo “Nước Mỹ bị tấn công”, sáng 11/9/2001. Ảnh: Getty Images
Nhưng khi Tổng thống bắt đầu đọc truyện cho các em học sinh nghe, cũng chính viên đại uý báo với Andy Card rằng, chiếc máy bay thứ hai đã đâm vào Tháp Nam WTC. Card lập tức bước vào căn phòng nơi Tổng thống đang đọc sách, thì thầm vào tai phải của ông: "Nước Mỹ đang bị tấn công" (America is under attack).
Trên đường trở lại Washington, Tổng thống Bush và các nhân viên khác ở Cánh Tây đã kinh hoàng xem trên truyền hình khoảnh khắc toà Tháp Nam của Trung tâm Thương mại Thế giới sụp đổ lúc 9h59 sáng, sau đó 29 phút là toà Tháp Bắc.

“America is under attack!” – Đúng là vậy. Trong suốt lịch sử thành lập nước, trải qua hai cuộc đại chiến thế giới, nước Mỹ bình yên chưa từng bị xâm phạm ở đại lục và chỉ hứng chịu đòn nặng nề nhất ở trận Trân Châu cảng trên Thái Bình Dương. Nhưng một nước Mỹ hiện đại, trang bị các loại vũ khí tối tân, đã bị đánh lén một đòn khủng khiếp đúng vào biểu tượng kinh tế và quốc phòng của mình.

Khung cảnh như ngày Tận thế tại Vùng Không nhìn từ trên cao. Ảnh: Hải quân Mỹ
Vào cuối ngày 11/9, khi làn khói bụi mờ mịt vẫn bốc lên từ tòa tháp đôi bị sập ở Vùng Không (Ground Zero), suy nghĩ của người Mỹ về cơ bản đã thay đổi. Mong muốn ngăn chặn một cuộc tấn công khủng bố khác trên đất Mỹ đã đưa Washington vào cuộc chiến kéo dài 20 năm ở Afghanistan, đất nước mà Tổng thống George Bush tuyên bố là nơi che chở cho “kẻ chủ mưu” – mạng lưới khủng bố al-Qaeda. Mỹ cũng tiến hành cuộc xâm lược và lật đổ chính quyền ở Iraq; can thiệp vào cuộc chiến kéo dài ở Syria và tổ chức những vụ ám sát khủng bố trên toàn cầu. Chính sách đối ngoại và quốc phòng của nước Mỹ hướng mục tiêu vào chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan. Trung Đông rung chuyển bởi những biến động và bi kịch. Chế độ của Tổng thống Saddam Hussein ở Iraq sụp đổ; Syria lâm vào cuộc nội chiến đầy thương đau cả thập kỷ; khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) ra đời, trở thành nỗi khiếp sợ của cả thế giới...
20 năm trước, khi phát động cuộc chiến tranh ở Afghanistan, Tổng thống George.W. Bush kêu gọi các quốc gia trên thế giới đi theo Mỹ để cùng “chống chủ nghĩa khủng bố quốc tế”. Ngoài ra, với khẩu hiệu mang lại “nền tự do bền vững” cho quốc gia này, Mỹ còn mở đầu quá trình sử dụng sức mạnh quân sự để thiết lập “các thể chế dân chủ” ở các quốc gia trong vành đai địa chính trị Đại Trung Đông.

Trung tâm Thương mại Thế giới New York sau vụ tấn công ngày 11/9/2001.
Nhưng sau hai thập kỷ tiến hành cuộc chiến chống khủng bố, thế giới không trở nên an toàn hơn. Ngày nay, chủ nghĩa khủng bố Hồi giáo cực đoan đã trở thành một mối đe dọa toàn cầu, lan toà đến nhiều khu vực trên thế giới, như Trung Đông - Bắc Phi, Đông Nam Á, thậm chí ngay giữa lòng châu Âu.

Một số ý kiến cho rằng nước Mỹ đã giành thắng lợi khi chưa có một cuộc tấn công khủng bố lớn nào khác nhằm vào Mỹ với quy mô như vụ 11/9; Osama bin Laden và nhiều thủ lĩnh hàng đầu của hắn đã bị tiêu diệt; khủng bố IS bị xoá sổ ở Syria. Tuy nhiên, những thành tích đó không có nghĩa là cuộc chiến chống khủng bố đã thành công.
“Những mục tiêu mà cuộc chiến này tự đặt ra cho mình đã không thể đạt được. Chủ nghĩa khủng bố đã không thể bị đánh bại. Mối đe dọa này vẫn không ngừng gia tăng", Assaf Moghadam, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Quốc tế Chống khủng bố tại Israel, đánh giá.
Mặc dù các nhóm khủng bố đã bị phân tán, nhưng phong trào “thánh chiến” lại lan rộng ra nhiều quốc gia hơn và Taliban đã trở lại nắm quyền ở Afghanistan - trớ trêu thay, ngay trước thềm lễ tưởng niệm 11/9 mà Tổng thống Joe Biden ban đầu đặt làm mục tiêu rút quân.

Mỹ rút quân khỏi Afghanistan. Ảnh: ABC
Nếu như vụ tấn công 11/9 cướp đi gần 3.000 sinh mạng, thì "cuộc chiến tranh bất tận" mà Mỹ tiến hành sau đó đã giết chết thêm nhiều người khác. Trên thực tế, thiệt hại do al-Qaeda gây ra còn ít hơn so với thiệt hại mà người Mỹ đã gây ra cho chính họ, qua những cuộc chiến kéo dài. Theo một số ước tính, gần 15.000 quân nhân và nhà thầu Mỹ đã thiệt mạng trong các cuộc chiến sau vụ 11/9, và chi phí kinh tế vượt quá 6 nghìn tỷ USD. Thêm vào đó là số lượng thường dân nước ngoài thiệt mạng và làn sóng khổng lồ người tị nạn, chi phí còn tăng lên gấp bội.

Chi phí cơ hội của nước Mỹ cũng rất lớn. Khi Tổng thống Barack Obama cố gắng xoay trục sang châu Á - khu vực phát triển nhanh nhất của nền kinh tế thế giới, thì di sản của cuộc chiến chống khủng bố toàn cầu đã khiến Mỹ sa lầy ở Trung Đông.
Chắc chắn, việc chấm dứt cuộc chiến của Mỹ ở Afghanistan sẽ không tự nó chấm dứt bạo lực trên khắp Trung Đông, cũng như không làm thay đổi nhiều vai trò quân sự trên toàn cầu của Mỹ. Có lẽ ý định của Tổng thống Biden là làm cho quyền lực Mỹ bền vững hơn. Tuy nhiên, hành động rút khỏi Afghanistan lại ngụ ý rằng các mục tiêu của cuộc chiến là sai lầm– nước Mỹ đã sai khi cố gắng biến mình trở thành không thể thiếu trong vận mệnh của vùng đất xa xôi này. Người Afghanistan giờ đây sẽ tự quyết định số phận của họ.
Vì thế về lâu dài, chiến lược của Tổng thống Biden có thể được coi là đúng đắn khi từ bỏ nỗ lực không đi đến đâu ở một đất nước bị chia cắt bởi núi non và bộ tộc, và sự thống nhất chủ yếu đến từ phe đối lập phản đối lực lượng nước ngoài.

Hình ảnh Trung tâm Thương mại thế giới sau khi bị tấn công. Ảnh: Spencer Platt/Getty Images
Rời khỏi Afghanistan sẽ cho phép ông Biden tập trung vào chiến lược lớn của mình là cân bằng sự trỗi dậy của Trung Quốc. Châu Á có cán cân quyền lực lâu dài của riêng mình, trong đó các quốc gia như Nhật Bản, Ấn Độ, một số nước Đông Nam Á không muốn bị chi phối bởi Trung Quốc và hoan nghênh sự hiện diện của Mỹ.
Đó là chưa kể các mối đe dọa hành tinh, cụ thể là biến đổi khí hậu và dịch bệnh, sẽ loại bỏ những hạn chế về địa lý đối với phạm vi lãnh đạo của Mỹ, mang lại cho cường quốc này nhiều việc phải làm nếu họ thực sự nghiêm túc trong việc “cứu thế giới”.

Ngày nay, với bất kỳ người Mỹ nào dưới 23 tuổi, chiếm hơn 25% dân số, vụ 11/9 là lịch sử hơn là một trải nghiệm sống. Nói cách khác, hầu như mọi học sinh, sinh viên trên khắp nước Mỹ đều không có ký ức về ngày đó.
Nhưng với những người Mỹ đủ lớn vào năm 2001, một cuộc khảo sát của Trung tâm Nghiên cứu Pew cho thấy, có đến 97% vẫn nhớ như in họ đã ở đâu khi vụ tấn công 11/9 xảy ra. Ký ức đó ăn sâu hơn cả vụ ám sát Tổng thống John F. Kennedy năm 1963 (với 95%), sau đó là vụ tiêu diệt trùm khủng bố Osama bin Laden năm 2011 và cuộc đổ bộ đầu tiên của nhân loại lên Mặt trăng năm 1969.

Bức ảnh gây chấn động "Falling man" (Người đang rơi) chụp cảnh một người lao đầu thẳng đứng từ trên toà Tháp đôi xuống đất. Ảnh: Richard Drew/AP
Những vết sẹo tâm lý đang diễn ra của sự kiện 11/9 cũng có thể được nhìn thấy trong sự tinh tế mà Khu phức hợp Đài Tưởng niệm Quốc gia vụ 11/9 ở Vùng Không (Ground Zero) phải giải quyết khi nơi này tìm cách ghi nhớ sự kiện mà không gây tổn thương cho khách thăm. Bảo tàng Tưởng niệm sự kiện 11/9, mở cửa vào năm 2014, kể những câu chuyện ám ảnh về từng chiếc trong số bốn chiếc máy bay bị không tặc trong những không gian riêng biệt, nhưng cho phép du khách dễ dàng tránh khỏi những không gian đó một cách dễ dàng nếu họ muốn.

Có lẽ phần khắc nghiệt nhất của Bảo tàng là những tấm hình chụp người nhảy từ trên toà tháp đang cháy xuống, bao gồm cả bức ảnh nổi tiếng "Người đang rơi" (Falling man), được “giấu” trong một gian trưng bày phụ, để mọi người có thể xem hoặc tránh nhìn lại những ký ức đau thương.
Mỗi năm trong 19 năm qua, loạt vụ tấn công đã được tưởng niệm ở Vùng Không theo một cách tương tự nhau. Trong một buổi lễ kéo dài 102 phút, tên của 2983 người đã mất (bao gồm 6 người trong vụ đánh bom khủng bố ngày 26/2/1993 cũng tại WTC) được đọc lên, xen giữa đó là những khoảnh khắc im lặng vào đúng thời điểm chính xác khi bốn chiếc máy bay tấn công và hai tòa tháp đổ sụp.
Ngày nay, hai hồ nước tưởng niệm khổng lồ tọa lạc đúng nơi Tháp Bắc và Tháp Nam từng đứng sừng sững, với thác nước chảy vào một giếng ở trung tâm hồ, biểu tượng cho những mất mát như dòng nước chảy mãi không nguôi. Tên của từng nạn nhân được khắc trên những phiến đồng trên thành hồ, 2.983 cái tên không được xếp theo bảng chữ cái mà theo mối quan hệ giữa họ.
Nhiều toà tháp đã được xây dựng trở lại trên đống đổ nát, trong đó có Trung tâm Thương mại Một Thế giới (One World Trade Center), còn gọi là Tháp Tự do - tòa nhà khổng lồ thay thế Tháp đôi, có thể chịu được ngay cả bị một chiếc máy bay lao vào.

Một người đàn ông tìm kiếm ảnh cha mình, một hành khách trên Chuyến bay 11 - chiếc đầu tiên lao vào Tháp đôi WTC. Ảnh: Scott Lewis
Khu phức hợp Tưởng niệm Vùng Không đã trở thành một trong những điểm tham quan nổi tiếng nhất ở Mỹ, thu hút hơn 7 triệu du khách mỗi năm. Các đài tưởng niệm tương tự bên ngoài Lầu Năm Góc và ở cánh đồng Pennsylvania, nơi Chuyến bay 93 của United Airlines rơi xuống, cũng trở thành những điểm “hành hương” với nhiều người Mỹ.
Di sản của vụ 11/9 đang diễn ra ở Mỹ còn có thể được nhìn thấy rõ ràng nhất theo cách nó làm thay đổi vĩnh viễn sự cân bằng giữa tự do dân sự và an ninh trên toàn xã hội Mỹ. Hoạt động di chuyển bằng đường hàng không đã bị biến đổi chỉ sau một đêm và kể từ đó đã bị thắt chặt hơn nữa. Việc vượt qua an ninh sân bay để cướp máy bay ở Mỹ ngày nay là sứ mạng khó khăn, khi hành khách buộc phải tháo giày và thắt lưng, bỏ máy tính và chất lỏng khỏi túi xách tay và đi qua máy quét toàn thân trước khi lên máy bay. Toàn bộ hành lý đều được quét và danh sách hành khách được kiểm tra dựa trên danh sách cấm bay chặt chẽ của FBI. Trải nghiệm bay ở Mỹ không bao giờ còn như trước nữa.
Những thay đổi sâu rộng đối với luật giám sát trong nước sau ngày 11/9 bao gồm việc ra đời Đạo luật Yêu nước (Patriot Act) chỉ sáu tuần sau vụ tấn công, trao cho các cơ quan tình báo quyền hạn lớn hơn rất nhiều trong việc phát hiện những kẻ khủng bố.

Lửa và khói bốc lên từ hai tòa tháp của Trung tâm Thương mại Thế giới New York sau vụ khủng bố. Ảnh: Getty Images
Các nhóm tự do dân sự đã thực hiện một chiến dịch kéo dài hai thập kỷ để ngăn chặn những gì họ cho là hành vi quá mức của chính quyền và sự xâm phạm quyền tự do của họ, nhưng các đạo luật cứng rắn hơn vẫn được áp dụng. Bất chấp một số người chỉ trích, các đạo luật đã phục vụ đúng mục đích của chúng vì chưa từng xảy ra một cuộc tấn công khủng bố lớn nào trên đất Mỹ kể từ ngày 11/9/2001. Điều đó từng là một giấc mơ viễn vông cách đây 20 năm giữa đống đổ nát âm ỉ ở Vùng Không.

Chiến dịch trấn áp sau vụ 11/9 cũng đã thay đổi cách các chính phủ Mỹ của cả hai phe Dân chủ và Cộng hoà nhìn nhận về vấn đề nhập cư. Bộ An ninh Nội địa quyền lực rộng lớn được thành lập vài tháng sau ngày 11/9 để giúp ngăn chặn các cuộc tấn công khủng bố và giám sát an ninh biên giới và nhập cư, bao gồm cả hải quan, kiểm soát biên giới. Nhiệm vụ bất thành văn của Bộ này là đảm bảo các nhóm khủng bố như nhóm không tặc vụ 11/9 không thể vào nước Mỹ mà không bị phát hiện.
Loạt vụ tấn công đã khiến Mỹ phải thực thi các chính sách nhập cư cứng rắn hơn, hạn chế hơn mà các chính quyền Bush, Obama và Trump theo đuổi. Những nỗ lực của cựu Tổng thống Donald Trump trong việc thực hiện cái gọi là lệnh cấm Hồi giáo của ông sẽ không giành được sự ủng hộ rộng rãi từ các đảng viên Cộng hòa nếu không xảy ra vụ 11/9.
Một trong những di sản đáng buồn nhất của sự kiện 11/9 là ngày càng có nhiều người bị bệnh và tử vong vì tiếp xúc với bụi và các chất ô nhiễm độc hại ở Vùng Không và các khu vực lân cận phía nam Manhattan trong những tuần và tháng sau khi các tòa tháp đổ sập. Những đống đổ nát bốc khói từ các tòa tháp là một “món súp” độc hại, phun ra bụi chết người từ bê tông nghiền nát và thủy tinh vỡ, chì, thủy ngân và amiăng. Ít nhất 80.000 người tại khu vực Vùng Không, và khoảng 400.000 người đang sống, làm việc và học tập ở phía nam Manhattan, đã hít thở bầu không khí độc hại này.
John Feal, một công nhân xây dựng tham gia dọn dẹp Vùng Không, nói với tờ The Australian, anh đã dự hơn 180 đám tang kể từ ngày 11/9, một phần nhỏ trong số hơn 2000 người, và có thể tới 5000 người đã chết vì ung thư gan, đại trực tràng và các bệnh liên quan khác.

Marcy Borders đứng phủ đầy bụi khi trú ẩn trong một tòa nhà văn phòng sau khi một toà tháp đổ sập. “Quý cô phủ bụi” qua đời vì bệnh ung thư dạ dày vào năm 2015, khi 42 tuổi. Ảnh: Stan Honda/AFP
Một trong những người sống sót được biết đến nhiều nhất sau sự kiện 11/9, Marcy Borders, được biết đến với biệt danh “Quý cô phủ bụi” ("The Dust Lady"), người xuất hiện trong bức ảnh nổi tiếng chụp người phụ nữ bị phủ một lớp bụi trắng xoá, đã qua đời vào năm 2015 vì bệnh ung thư dạ dày mà Marcy đổ lỗi là do bụi độc ở Vùng Không.
Vào năm 2018, Quốc hội Mỹ đã uỷ quyền cho Quỹ Bồi thường Nạn nhân vụ 11/9 thêm 10,2 tỷ USD trong 10 năm tới để đảm bảo mọi nạn nhân của những căn bệnh liên quan đến vụ 11/9 và gia đình của họ sẽ được chi trả trong suốt quãng đời còn lại. Feal nói: “Mọi chuyện sẽ còn trở nên tồi tệ hơn vì chúng ta chưa thấy làn sóng ung thư tiếp theo và đó là ung thư do amiăng vì phải mất 20 - 25 năm chúng mới biểu hiện”.
Và một kết quả, đáng tiếc lại không kéo dài, của vụ tấn công 11/9 là ý thức đoàn kết dân tộc mà nó tạo ra. Trong những tháng sau đó, dường như nước Mỹ hòa làm một, thống nhất trong đau khổ. Các cửa hàng bán sạch cờ Mỹ, nhiều đám đông cổ vũ lực lượng cứu hỏa, cảnh sát, và con tem bưu chính đặc biệt được phát hành với khẩu hiệu "United We Stand".

Nhưng trong 20 năm kể từ đó, nước Mỹ đã dần rơi vào một xã hội phân cực hơn, từ chủng tộc đến giàu nghèo, chính trị đến sự phân chia giữa thành phố và nông thôn. Không có gì biểu hiện cho những chia rẽ này hơn là cuộc bạo loạn vào ngày 6/1/2021 của những người ủng hộ Tổng thống Trump tại Toà nhà Quốc hội, vốn là mục tiêu khủng bố bất thành của Chuyến bay số 93 vào ngày 11/9/2001.
Dịp tưởng niệm 20 năm vụ 11/9 năm nay sẽ là cơ hội hiếm hoi để nhắc nhở người Mỹ về điều gì gắn kết họ, thay vì chia rẽ.
Bài: Thu Hằng
Trình bày: Nguyễn Hà
Trình bày: Nguyễn Hà
Hai Mươi Năm Sau Ngày 11 Tháng 9: Ký Ức, Đổi Thay Và Thơ

Tòa tháp đôi World Trade Centers tại Thành Phố New York bị khủng bố tấn công vào ngày 11 tháng 9 năm 2001. (nguồn: www.aarp.org)
Ngày 11 tháng 9 năm nay 2021 đánh dấu 20 năm sau ngày nước Mỹ bị tấn công khủng bố kinh hoàng nhất trong lịch sử gần hai trăm rưởi năm lập quốc khi tổ chức khủng bố quốc tế al-Qaeda dùng máy bay dân sự chở đầy xăng và hành khách làm vũ khí lao vào các mục tiêu tấn công, gồm World Trade Center tại New York, Ngũ Giác Đài tại Thủ Đô Washington và một nơi nào đó nhưng đã bị những hành khách Mỹ yêu nước phản kháng một cách bi hùng trên chuyến bay United Flight 93 bị khủng bố cướp đã cất cánh từ Phi Trường Newark của New Jersey trên đường đến San Francisco đã lao xuống một nơi hoang dã tại Shanksville, Pennsylvania làm gần 3,000 người thiệt mạng.
Cảnh tượng tòa tháp đôi World Trade Center tại Thành Phố New York, biểu tượng của trung tâm tài chánh phồn thịnh nhất thế giới, bị hai chiếc máy bay dân dự đâm thẳng vào với ngọn lửa đỏ rực bùng lên giữa nền trời xanh của một ngày cuối hạ, 11 tháng 9, và sau đó sụp đổ hoàn toàn thành bình địa đã trở thành hình ảnh kinh hoàng của thời đại khủng bố. Khó ai có thể nghĩ ra được cách hành động tàn bạo và dã man hơn là nhóm khủng bố al-Qaeda này khi dùng những chiếc phi cơ dân sự chở người để làm vũ khí tấn công. Bằng hành động cực kỳ tàn ác đó, nhóm khủng bố đã biến nỗi kinh hoàng và sợ hãi lan ra khắp hành tinh. Sau biến cố này nước Mỹ nói riêng và thế giới nói chung đã có nhiều thay đổi sâu xa.
Biến cố ngày 11 tháng 9 đã làm thay đổi sâu xa nước Mỹ
Các cuộc tấn công ngày 11 tháng 9 năm 2001 đã tạo động lực cho Hoa Kỳ xâm chiếm Afghanistan và Iraq. Nó cũng đưa tới việc tạo ra Bộ Nội An và một cơ quan liên bang để thực hiện việc kiểm tra gắt gao hơn nhiều tại các phi trường.

Đặt hoa tưởng niệm năm thứ 19 cuộc khủng bố ngày 11 tháng 9 tại nền cũ của Tòa Tháp Đôi World Trade Center, New York. (nguồn: https://www.amny.com)
Bộ máy an ninh quốc gia Hoa Kỳ đã thay đổi đáng kể sau ngày 11 tháng 9. Bộ máy chống khủng bố rộng lớn đã được tạo ra sau các cuộc tấn công ngày 11 tháng 9 là thay đổi lớn nhất và lâu dài nhất, theo chuyên gia về đối ngoại Bruce Hoffman tại Hội Đồng Đối Ngoại cho biết trong bài viết hôm 12 tháng 8 năm 2021 được đăng trên trang mạng của hội đồng này www.cfr.org. Thí dụ, cuộc điều tra của Báo Washington Post năm 2010 cho thấy một tập họp chống khủng bố rộng lớn của khoảng 1,271 cơ quan chính phủ và 1,931 công ty tư nhân tập trung vào việc chống khủng bố. Cuộc chiến tranh chống khủng bố cũng đã đòi hỏi phải gia tăng số người được cấp thẩm quyền an ninh tối mật lên tới 854,000 và việc xây dựng thêm văn phòng và các cơ sở an ninh để họ làm việc -- các cơ sở này tương đương với “3 Ngũ Giác Đài hay 22 tòa nhà Quốc Hội Hoa Kỳ -- khoảng 17 triệu feet vuông.”
Cũng theo tài liệu nói trên, sau 20 năm mối đe dọa khủng bồ đối với Hoa Kỳ đã chuyển từ bên ngoài sang bên trong, khi các cuộc bạo loạn tại Tòa Nhà Quốc Hội vào ngày 6 tháng 1 năm 2021 nổ ra. Nhưng các mối đe dọa từ Nhà Nước Hồi Giáo và al-Qaeda cũng vẫn chưa hết mà cụ thể là sau khi Mỹ rút khỏi Afghanistan vào cuối tháng 8 năm nay đã có thể biến mảnh đất từng chứa khủng bố này trở lại dung dưỡng cho các tổ chức khủng bố hoạt động.
Thách thức đối với Hoa Kỳ là việc hình thành khả năng chống khủng bố đủ nhanh nhẹn và thuận cả hai tay để chống lại các mối đe dọa khủng bố từ bên ngoài và bên trong mà chắc chắn sẽ còn tồn tại. Cả Chiến Lược Quốc Gia Chống Khủng Bố năm 2018 và Chiến Lược Quốc Gia Đầu Tiên Chống Khủng Bố Nội Địa, đều đã công bố vào tháng 6 năm 2021, cung cấp các giải thích rõ ràng về biện pháp toàn diện cần thiết để bảo vệ đất nước khỏi bị khủng bố.
Nhưng, sự chia rẽ đảng phái sâu nặng hiện hữu tại Hoa Kỳ ngày nay có thể phá hoại sự thực thi của chiến lược chống khủng bố toàn diện nói trên. Đoàn kết, mục tiêu chung, và chia xẻ số phận đã đưa đất nước ngồi lại với nhau sau các cuộc tấn công ngày 11 tháng 9 không còn nữa. Ngược lại, bầu không khí phân cực đảng phái chính trị hiện nay có thể làm tê liệt chính quyền trong việc chuẩn bị đối với sự phát sinh các mối đe dọa kế tiếp.
Đó là sự thay đổi về mặt an ninh của nước Mỹ, nhưng biến cố ngày 11 tháng 9 năm 2001 cũng mang đến sự thay đổi vĩnh viễn trong cuộc sống người dân Mỹ, theo hai ký giả Susan Page và Sarah Elbeshbishi của Báo USA Today cho biết trong bình luận đăng trên báo này hôm 2 tháng 9 năm 2021.
Ngay cả những người từng là trẻ em cũng có thể nhớ lại ngay lập tức khi họ nghe tin tức về các cuộc tấn công tại New York và Ngũ Giác Đài và cảm nhận của họ ra sao. Gần như mọi người đều nhớ lại sự sửng sốt và sợ hãi, ý thức về nguy cơ quốc gia và đoàn kết quốc gia. Hầu hết mọi người đều nói nguy cơ vẫn còn, nhưng sự đoàn kết thì đã bị rạn nứt.
“Vẫn còn khó khăn để nói về điều đó,” theo Angela Everhart, 41 tuổi, người lúc đó là một sinh viên đại học tại Ohio. Trước giây phút đó, cô đã không có ý tưởng về khủng bố. Cô đã gọi cho mẹ cô, và nói chuyện với người cha kế, là một Thủy Quân Lục Chiến. “Ông ấy làm tôi có cảm nghĩ như là sắp bắt đầu một cuộc chiến tranh mới mà sẽ lớn hơn rất nhiều so với ngày hôm đó.”
Cô nói, “Tôi còn nhớ tất cả về điều ấy.”
Gần như mọi người ở tuổi ít nhất 15 vào năm 2001 đều có ký ức về ngày đó, theo thăm dò cho thấy. 85% nói rằng nó có ảnh hưởng lớn lên thế hệ của họ. Khoảng 2/3 nói rằng nó có ảnh hưởng lên trọn đời họ.
Khoảng 22% người được USA Today thăm dò nói rằng các cuộc tấn công khủng bố ngày 11 tháng 9 đã thay đổi vĩnh viễn cách người Mỹ sống. Đối với những người lúc đó trẻ hơn, hay ngay cả chưa sinh ra đời, nói rằng họ cảm thấy thay đổi mạnh nhất.
Matthew Hernandez, người lúc đó học ở trường trung học đệ nhất cấp tại thành phố Jacksonville, Florida, một thành phố với căn cứ không quân hải quân lớn, đã chứng kiến sự ảnh hưởng của ngày 11 tháng 9 đối với các chọn lựa nghề nghiệp của những bạn học của anh. “Nhiều người mà tôi đã quen biết trong trường, như, quá yêu nước,” theo Hernandez, 34 tuổi, là giám đốc lập trình cho Street Poets, một nhóm bất vụ lợi tại Los Angeles, cho biết. Anh cho biết trong cuộc thăm dò qua điện thoại, “Tôi nói có thể hơn 50% những người bạn học của tôi đã gia nhập vào quân đội, và nhiều người trong số đó là vì những gì đã xảy ra vào ngày 11 tháng 9.”
Trong vòng mấy tuần các cuộc tấn công khủng bố bằng cách cướp máy bay lao vào Trung Tâm Thương Mại Thế Giới và Bộ Quốc Phòng, Tổng Thống George W. Bush đã ra lệnh ném bom các căn cứ đóng quân của al-Qaeda tại Afghanistan và mở cuộc tấn công hạ bệ chính quyền Taliban dung dưỡng cho khủng bố. Tổng Thống Joe Biden, vị tổng thống đời thứ 4 trong cuộc chiến 20 năm ở Afghanistan, đã đưa ra hạn chót rút toàn bộ quân đội Mỹ vào ngày 31 tháng 8 năm 2021. Việc rút quân đã tạo ra một cuộc hỗn loạn sau cùng đối với cuộc chiến dài nhất trong lịch sử Mỹ.
Còn những nhà thơ đã phản ứng vụ tấn công khủng bố ngày 11 tháng 9 năm 2001 như thế nào?
Ngày 11 tháng 9 trong thơ
Nhà thơ người Mỹ William Stanley Merwin (sinh ngày 30 tháng 9 năm 1927 và qua đời ngày 15 tháng 3 năm 2019), người đã xuất bản hơn 50 tuyển tập thơ và tác phẩm văn xuôi và các dịch phẩm, là một Phật tử, đã phổ biến bài thơ “To The Words” vào tháng 10 năm 2001 viết về biến cố ngày 11 tháng 9 năm 2001.
Khi nó xảy ra bạn không ở đó
ồ, bạn ở bên kia những con số
bên kia ký ức
chuyền từ hơi thở này sang hơi thở khác
lại nữa
từ ngày này sang ngày kia từ thời này
sang thời nọ
bị nhồi nhét kiến thức
hiểu biết chẳng có gì
những trưởng lão thờ ơ
bức bách và mất ngủ
những người giữ tên của chúng ta
trước khi chúng ta đến
để được họ gọi
bạn lúc đó
định hình để bắt đầu
bạn lúc đó gào thét
bạn lúc đó lên tiếng
để bắt đầu
nói điều không thể nói được
những thứ quý giá cũ rích
và vô dụng
nói đi
Nhà thơ, nhạc sĩ, kịch tác gia và nhà văn người Mỹ Joy Harjo sinh ngày 9 tháng 5 năm 1951. Bà là người Mỹ Bản Địa (Native American) đầu tiên được giải thưởng vinh danh là Quán Quân Nhà Thơ Hoa Kỳ - United States Poet Laureate. Bà là nhân vật quan trọng trong làn sóng văn học thứ hai Sự Phục Hưng Người Mỹ Bản Địa [Native American Renaissance] vào cuối thế kỷ thứ 20. Sau biến cố ngày 11 tháng 9 năm 2001 bà đã làm bài thơ “When the World as We Knew It Ended” [Khi Thế Giới Mà Chúng Ta Đã Biết Kết Thúc]. Bài thơ này được in trong tuyển tập thơ của bà “How We Became Human: New and Selected Poems:1975-2001” [Cách Chúng Ta Trở Thành Con Người: Những Bài Thơ Mới và Chọn Lọc] được xuất bản năm 2002.

Hình chụp từ trên không một phần của Ngũ Giác Đài bị máy bay khủng bố đâm vào ngày 11 tháng 9 năm 2001. (nguồn: www.en.wikipedia.org)
Chúng ta đã mơ trên hòn đảo bị chiếm ở bờ rìa xa lắc xa lơ của đất nước đang run rẩy khi nó sụp đổ.
Tòa tháp đôi vươn lên từ hòn đảo thương mại phía đông và đụng tới trời xanh. Những người đàn ông đã đổ bộ lên mặt trăng. Dầu hỏa bị hút cạn
bởi hai anh em. Rồi nó sụp đổ. Bị nuốt chửng
bởi con rồng lửa, bởi xăng dầu và nỗi sợ hãi.
Bị nuốt trọn.
Nó đã đến.
Chúng tôi đã quan sát từ đêm trước của những nhà truyền giáo trong những bộ áo quần dài và trang trọng của họ, để xem điều gì sẽ xảy ra.
Chúng tôi đã thấy nó
từ cửa sổ nhà bếp qua cái bồn rửa chén
khi chúng tôi pha cà phê, nấu cơm và
khoai tây, đủ cho một đội quân.
Chúng tôi đã thấy hết, khi chúng tôi thay tã và đút
cho em bé ăn. Chúng tôi đã thấy nó,
qua những nhánh
của cây hiểu biết
qua những vì sao, qua
mặt trời và những trận bão từ đầu gối của chúng tôi
khi chúng tôi tắm và rửa
những sàn nhà.
Đàn chim đã cảnh báo chúng ta, khi chúng bay qua
những khu trục hạm ở hải cảng, đã đậu ở đó kể từ lần đầu chiếm ngự nơi đây.
Nhờ giọng hót và chuyện trò của chúng mà chúng tôi đã biết khi nào sẽ bay lên
lúc nhìn qua cửa sổ
sự chấn động đang diễn ra –
từ trường của sự đau khổ ném ra.
Chúng tôi đã nghe nó.
sự náo động ở mọi nơi trên thế giới. Khi
khao khát chiến tranh vùng dậy trong những người ăn cướp để làm tổng thống
để làm vua hay hoàng đế, để chiếm hữu cây, đá, và mọi thứ
khác mà chuyển động chung quanh trái đất, bên trong trái đất
và bên trên nó.
Chúng tôi đã biết nó đến, nếm trải những cơn gió thu thập tin tình báo
từ mỗi chiếc lá và cánh hoa, từ mọi ngọn núi, biển,
và sa mạc, từ mỗi tín đồ và bài hát khắp vũ trụ nhỏ bé này
đang trôi trên những bầu trời vô tận
hiện hữu.
Và rồi nó sẽ chấm dứt, thế giới mà chúng ta được nuôi dưỡng để yêu thương
những ngọn cỏ ngọt ngào, những con ngựa sắc màu
và những con cá, những khả tính lung linh
trong ước mơ.
Nhưng rồi có những hạt giống để trồng và những em bé
cần sữa và sự vỗ về, và người nào đó
cầm lấy cây đàn lục huyền cầm hay cây đàn bốn dây từ đống đổ nát
và bắt đầu hát về ánh sáng lung linh
sức bật bên dưới làn da của trái đất
chúng tôi cảm thấy điểu đó, bên dưới chúng tôi
một động vật ấm áp
một bài ca được ra đời giữa hai chân của nàng;
một bài thơ.
Hai mươi năm trôi qua như một giấc mộng. Mọi thứ trên đời này đều đổi thay từng khoảnh khắc. Những đứa bé mới sinh ra vào ngày 11 tháng 9 năm 2001 thì nay đã là những thanh niên nam nữ ở tuổi đôi mươi. Nhưng có lẽ trong ký ức của mọi người Mỹ về biến cố đau thương khốc liệt này vẫn còn đó như một hiện thực tồn tại vượt thời gian. Cho dù trong lòng người, những hận thù cay nghiệt đã nhạt phai theo năm tháng nhưng ký ức về sự kiện đó sẽ không bao giờ mất đi. Cứ mỗi năm đến dịp tưởng niệm ngày 11 tháng 9 thì những hình ảnh kinh hoàng năm xưa lại hiện ra. Nó đã biến thành một thứ ký ức cộng đồng đi vào lịch sử. Nó sẽ tồn tại với lịch sử nước Mỹ.


Chỉnh sửa lần cuối vào %PM, %10 %181 %2021 %23:%09
Mới nhất từ Nguyễn Ngọc Quang
- Vén Màn Cửa Sổ Tâm Hồn (Tôi Đi Mổ Cataract) - Gió Đồng Nội
- “tình yêu không biên giới chủng tộc” một chuyện tình thật đẹp “hữu nghị Nhật – Trung”
- Chút Tâm Tình Với Pulau Bidong - Nguyễn Văn Tới
- Who is Mark Pieloch? What is the profession of Mark Pieloch?
- Những Chữ KHÓ Trong Cuộc Đời Chúng Ta