Âm nhạc

Âm nhạc (129)

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Sed id auctor orci. Morbi gravida, nisl eu bibendum viverra, nunc lectus.

ĐIỆU TÂY Ý TA: MỪNG XUÂN KHÚC NHẠC HOAN CA

ĐIỆU TÂY Ý TA: MỪNG XUÂN KHÚC NHẠC HOAN CA

 

Cho dù là nhạc nhẹ, bán cổ điển hay nhạc hòa tấu không lời, nhưng chỉ cần tiết tấu nhẹ nhàng, giai điệu tươi sáng, tâm hồn người nghe lại chợt liên tưởng đến hơi thở mùa xuân hồi sinh trên phím đàn, quyện cung tơ lãng mạn… Mời quý thính giả và các bạn cùng Góc vườn Âm nhạc tìm đến những giai điệu nhạc nước ngoài lời Việt với hình tượng mùa xuân, một chủ đề luôn gợi hứng cho nhiều thế hệ tác giả.

Ảnh minh họa: Hoa đào ngày Tết. AP - Hau Dinh

Niềm lạc quan trong cuộc sống hiện tại hay những năm tháng hạnh phúc dù chỉ là kỷ niệm, thường là động lực thúc đẩy các nhạc sĩ viết lên những giai điệu thiết tha yêu đời. Trong số này, có nhạc phẩm « Khi mùa xuân trở lại ». Trong nguyên tác « Khi mùa xuân trở lại » là một giai điệu nhạc Pháp, do nam danh ca người Bỉ gốc Ý Adamo sáng tác vào năm 1989.

Được trích từ album « Sur la route des étoiles » (Trên con đường đầy sao sáng), bài hát « Quand le printemps revient » của Adamo thường hay bị nhầm lẫn với nhạc phẩm « Dès que le printemps revient » (Ngay khi mùa xuân về) do nam danh ca Hugues Aufray sáng tác và ghi âm để đại diện cho Luxembourg nhân Cuộc thi hát truyền hình châu Âu Eurovision năm 1964. Tại Pháp, ngoài các sáng tác cho riêng mình, Hugues Auffray còn nổi tiếng nhờ chuyển các bài hát của Bob Dylan sang lời Pháp cũng như sáng tác cho Johnny Hallyday.

Salvatore Adamo

Khi mùa xuân trở lại, bản gốc của Adamo

Bài hát « Quand le printemps revient » của Adamo là một bản tình khúc chứa chan hoài niệm, nhìn mùa xuân đang đến, mà nghe trong tâm hồn sống lại những vết đau ngọt ngào của một mối tình đã mất. Thế nhưng, mùa xuân cũng báo hiệu cho sự khởi đầu, biết đâu chừng con tim đã vui và muốn yêu trở lại. Trong tiếng Việt, tác giả Khúc Lan đã Việt hóa bài này thành nhạc phẩm « Khi mùa xuân trở lại » từng được nam ca sĩ Lâm Nhật Tiến ghi âm và trình bày.
 

Trong số các ngòi bút Pháp trứ danh, có tác giả Jacques Plante từng viết lời cho hàng loạt giai điệu kinh điển như « Tango Xanh » cho Tino Rossi, « Marjolaine » cho Dalida hay « La Bohème » (Kiếp phóng lãng) cho Charles Aznavour. Ngoài nhạc phẩm « Dès que le printemps revient » viết với Hugues Aufray, ông còn đặt lời cho giai điệu nổi tiếng « Domino » của nhạc si Louis Ferrari.

Người đầu tiên ghi âm bài này là André Claveau, giọng ca crooner nổi danh vào thập niên 1950. Bài hát sau đó được tác giả người Mỹ Don Raye đặt thêm lời tiếng Anh, được các nam danh ca Tony Martin, Bing Crosby và nhất là Andy Williams lần lượt ghi âm vài năm sau đó.
 

Trong tiếng Pháp, « Domino » là cách gọi thân mật tên của tình nhân Dominique, người mà theo cách mô tả của tác giả là tiếng gọi của con tim, cho giai điệu tình yêu rạo rực tâm hồn, bao tiếng xuân cùng hát trong ta (le printemps chante en moi). Được sáng tác theo điệu valse, nhạc phẩm nổi tiếng của Pháp có ít nhất ba lời trong tiếng Việt.


Tác giả Hương Huyền Trinh, cô ruột của nhạc sĩ Ngô Thụy Miên từng đặt lời Việt cho bài này trước năm 1975 với tựa đề « Khúc nhạc muôn đời » với những câu như sau :

Khúc nhạc muôn đời (Domino) - lời Việt : Hương Huyền Trinh – tiếng hát Khánh Ly

Trăng đã lên, trăng đã lên.
Hương ngát thơm bao u huyền vườn thu thiết tha.
Trăng sáng soi trên lá hoa.
Dâng nhớ bao câu mong chờ nhạc xưa đã qua.
Xa xôi rồi nhớ thương, ai mong chờ vấn vương.
Riêng có ta tim xót xa, luyến thương bao khúc ca xưa đã phai nhòa….
 

Domino : Ca từ Xuân trong các bản phóng tác tiếng Việt

Sau năm 1975, đến phiên tác giả Hà Quang Minh đặt thêm lời thứ nhì cho bài hát tiếng Pháp thành nhạc phẩm « Người tình Domino ».
 

Domino, anh hỡi anh, trong gió xuân em ôm từng lời ca thiết tha.

Ôi ánh dương muôn sắc pha, cho trái tim em theo nhịp tình đôi chúng ta.

Hãy buông gần cánh tay cho em tình ngất ngây…

Anh hỡi anh, ôm xiết em, rót cho em chén yêu đương giữa xuân nồng.

Người tình Domino – tiếng hát Phạm Thu Hà

Về phần mình, tác giả Phạm Lê Phan cũng gợi hứng từ nhạc phẩm « Domino » để đặt thêm lời Việt thứ ba thành bài hát mang tựa đề « Hội Mùa Hoa » : 

Ta tới đây, vui với nhau, nghe nắng xuân reo tưng bừng trên muôn đóa hoa.

Xiêm áo bay, theo tiếng ca, ôi tóc em xanh vương dài như mây thướt tha.

Nghe tâm hồn đắm say, dâng men tình ngất ngây.

Tung bước vui, tay nắm tay, mến thương trao ái ân nồng cháy trong hồn...

Domino - Hội mùa hoa – tiếng hát Thùy Dung (Louis Ferrari, Jacques Plante )

Cả ba phiên bản đều đẹp như một bài thơ tình, duy chỉ có « Hội mùa hoa » và « Người tình Domino » mới dùng hình tượng mùa xuân tươi thắm, khắc họa tình yêu mãnh liệt, lan tỏa hương nồng say đắm, cho dù lời Việt không hẳn giống như bản nguyên tác tiếng Pháp của Jacques Plante.
 

Trung thành hay thoát ý so với nguyên tác, chuyện đặt lời là còn tùy theo hoàn cảnh chấp bút sáng tác cũng như cảm hứng nhất thời của từng tác giả. Việc chọn một khúc nhạc hòa tấu để đặt lời cũng là một cách để không bị trói buộc hay lệ thuộc vào bản nhạc gốc. Về điểm này tác giả Thích Chân Quang đã chọn một bản độc tấu đàn ghi ta để đặt thêm lời Việt thành nhạc phẩm « Lời hát cho mùa xuân » do nam ca sĩ Dzoãn Minh trình bày.

Dùng nhạc hòa tấu không lời để làm giàu nhạc xuân

Trong nguyên tác, giai điệu này là bản nhạc hòa tấu mang tựa đề « Quelques notes pour Anna » do nghệ sĩ Nicolas de Angelis ghi âm. Một trong những đồng tác giả bài này là nhạc sĩ người Pháp Jean Beaudlot. Sau một thời gian đi hát nhưng không thành công, ông mới chuyển qua sáng tác cho nhiều nghệ sĩ khác trong đó có Michèle Torr (J'aime) hay Joe Dassin (À toi). Quan trọng hơn nữa, ông tham gia nhóm sáng tác của Paul de Senneville và Olivier Toussaint để viết nhạc cho Richard Clayderman (piano), Jean Claude Borelly (kèn đồng) và Nicolas de Angelis (ghi ta).
 

Khúc nhạc hòa tấu không có liên quan gì đến mùa xuân, nhưng giai diệu đầy âm sắc dịu dàng tươi sáng đã gợi hứng cho tác giả Thích Chân Quang đặt lời Việt thành một bản nhạc xuân : Mùa xuân triệu hoa thắm hái dâng người. Lời xuân là muôn tiếng hát dâng đời… Mùa xuân chờ nhau góc núi chân trời. Gọi nhau tìm trong ánh mắt trông vời. Ngày mới xin mắt ai thôi lệ rơi Vì có những bước chân reo tiếng vui.

Nhờ khéo được đặt lời, cho nên ca từ trong những khúc nhạc gợi hứng từ điệu Tây, lại thêm đậm đà ý ta. Một số tác giả đã thành công trong nỗ lực đem những giai điệu nhạc ngoại dù là nhạc nhẹ, bán cổ điển hay nhạc hòa tấu đến gần hơn với thính giả người Việt, đồng thời làm giàu thêm bộ vựng tập nhạc xuân, sáng tác trong tiếng Việt… Lời nhạc tươi thắm muôn màu, thì thầm vương vấn hồn hoa, cho bao hương non sớm nồng, lộc xuân càng thơm hơi ấm.

Tuấn Thảo
Theo: RFI Tiếng Việt
 
 
 
Xem thêm...

Bài Thánh Ca Buồn - Thanh Phương

Bài thánh ca buồn 

Thanh Phương

 
 
Đội thông tin chúng tôi đóng quân tại Gia Kiệm, huyện Thống Nhất, tỉnh Đồng Nai, lần này chúng tôi mượn trường học ở do học sinh nghỉ hè, trước mặt là quốc lộ 20. Người dân ở đây toàn theo đạo Công Giáo, các nhà thờ được xây dựng theo kiểu Pháp, mặt tiền thánh giá vươn cao hoành tráng, dọc theo địa phận, nhà thờ nhiều lắm. Mặc dù theo đạo Phật, nhưng đến đây tâm hồn tôi trở nên ấm cúng khi nhìn thấy mọi người đi lễ, áo dài xanh đỏ tung bay khắp con đường. Sự cứu rỗi khi niềm tin hiện hữu
 
 
Nhạc sĩ Nguyễn Vũ năm 1968

Bạn đang sao chép nội dung của nhacxua.vn. Nếu sử dụng cho blog cá nhân, vui lòng ghi rõ nguồn nhacxua.vn kèm theo link bài viết. Nếu là website, kênh truyền thông hoặc liên quan đến thương mại, vui lòng liên hệ trước để được đồng ý. Mọi hình thức vi phạm bản quyền nội dung để kiếm tiền thông qua MMO đều sẽ bị report đến Facebook và Adsense. KHÔNG được đọc lại bài viết để tạo video trên YouTube
Nhạc sĩ Nguyễn Vũ năm 1968

Bạn đang sao chép nội dung của nhacxua.vn. Nếu sử dụng cho blog cá nhân, vui lòng ghi rõ nguồn nhacxua.vn kèm theo link bài viết. Nếu là website, kênh truyền thông hoặc liên quan đến thương mại, vui lòng liên hệ trước để được đồng ý. Mọi hình thức vi phạm bản quyền nội dung để kiếm tiền thông qua MMO đều sẽ bị report đến Facebook và Adsense. KHÔNG được đọc lại bài viết để tạo video trên YouTube
Nhạc sĩ Nguyễn Vũ năm 1968

Bạn đang sao chép nội dung của nhacxua.vn. Nếu sử dụng cho blog cá nhân, vui lòng ghi rõ nguồn nhacxua.vn kèm theo link bài viết. Nếu là website, kênh truyền thông hoặc liên quan đến thương mại, vui lòng liên hệ trước để được đồng ý. Mọi hình thức vi phạm bản quyền nội dung để kiếm tiền thông qua MMO đều sẽ bị report đến Facebook và Adsense. KHÔNG được đọc lại bài viết để tạo video trên YouTube
Nhạc sĩ Nguyên Vũ năm 1968
Nhạc sĩ Nguyễn Vũ năm 1968

Bạn đang sao chép nội dung của nhacxua.vn. Nếu sử dụng cho blog cá nhân, vui lòng ghi rõ nguồn nhacxua.vn kèm theo link bài viết. Nếu là website, kênh truyền thông hoặc liên quan đến thương mại, vui lòng liên hệ trước để được đồng ý. Mọi hình thức vi phạm bản quyền nội dung để kiếm tiền thông qua MMO đều sẽ bị report đến Facebook và Adsense. KHÔNG được đọc lại bài viết để tạo video trên YouTube
1.Tại Gia Kiệm, sáng chiều các tín đồ đều đến nhà thờ, đông nhất là thứ bảy và chủ nhật, như ngày hội. Nhìn các thiếu nữ mặc áo dài tha thướt bên tiếng chuông ngân, trong khi chúng tôi chuẩn bị lên xe đi làm xa, vậy mà hình ảnh đó làm tôi xao xuyến. Ở thời gian, vài bạn thân trong tổ rủ tôi đi nhà thờ cho biết, tôi mừng lắm, các bạn là người Công giáo, còn tôi ngoại đạo. Vào nhà thờ, các con chiên quỳ ghế đọc kinh, giọng vang trầm bổng, trong khi tôi chộn rộn nhớ Bài Thánh Ca Buồn của Nguyên Vũ, lấn át tâm trí tôi bấy giờ:
 
“Bài thánh ca đó còn nhớ không em
Noel năm nào chúng mình có nhau
Long lanh sao trời thêm đẹp môi mắt
Áo trắng em bay như cánh thiên thần
Giọt môi hôn dưới tháp chuông ngân”…
 
“Cùng nhau quỳ dưới chân Chúa cao sang
Xin cho đôi mình suốt đời có nhau
Vang trong đêm lạnh bài ca Thiên Chúa
Khẽ hát theo câu đêm thánh vô cùng
Ôi giọng hát em mênh mông buồn”.
 
 
2.-Trung tâm chợ Gia Kiệm khá lớn, các sạp hàng buôn bán chen chúc với nhau, ngày nghỉ chúng tôi thường ra chợ mua sắm, nhất là cuối tháng nhận lương, ai cũng mua thịt thà về ăn thêm gọi là “ăn tươi”, nói theo các anh miền Bắc. Hôm đó anh Giang muốn sắm đôi giày sa-bô để mang (loại giày da không có gót sau), chúng tôi dân miền Nam mang là bình thường, còn anh Giang thì lạ nhưng thích, do đó ảnh rủ chúng tôi đi chợ trả giá giùm ảnh. Có điều mua xong về nhà ảnh cất kỹ trong rương, lâu lâu mới đem ra lau chùi bụi bặm, sợ mốc rồi cất lại. Một hôm rạp chiếu phim Mối Tình Đầu, chúng tôi háo hức đi coi, thế là anh Giang lấy đôi giày sa-bô trong rương dạo phố, ban đầu bước đi ngượng ngạo đôi chút. Vô rạp ngồi ghế thư giản, ảnh thả đôi sa-bô dưới đất tự do, chân gác lên ghế trước, phì phà điếu thuốc coi phim thong thả (rạp không có quy định cấm hút thuốc như trước đây). Đến khi coi hết phim ra về, tự nhiên thấy anh Giang cứ lần mò tìm kiếm dưới đất, khách trong rạp ra hết ảnh vẫn còn tìm kiếm, thì ra đôi sa-bô ảnh mang mất tiêu rồi. Thấy lâu tôi nhắc ảnh thôi về đi, tìm mất công. Ra về thấy ảnh bần thần xấu hổ, ảnh chen vào hàng chúng tôi hòng che bớt, sợ người ngoài thấy ảnh tém thùng đi chân không kỳ quá, hơn năm cây số mới tới nhà mà, tội ảnh quá chừng, hi!
 
3. Hình như tôi và Dung quen nhau trong dịp đi lễ thì phải. Nhớ lại, con đường nàng đi lễ nhà thờ lại ngang qua trường học tôi đang ở, nhà nàng ở bên kia đường vào xóm đạo phía trong. Đối với tôi, nàng là thánh nữ ngự trị trong trái tim tôi từ đó! Quen thân, tôi và nàng giao ước khoảng chừng 8 giờ tối, nàng sẽ đến xóm đạo bên tôi, tới bên cửa sổ trường học, sát cửa sổ là giường nằm của tôi, nàng sẽ huýt sáo báo hiệu, nghe xong tôi sẽ phóng ra cửa sổ cùng nàng đi chơi, dạo phố phường Gia Kiệm:
 
“Biết dùng lời rất khó để mà nói rõ
Ôi biết nói gì cuộc tình lớn quá
Chuyện tình đáng nhớ tuy cũ nhưng là biển già trắng xoá
Cuộc tình quý giá như những ngọc ngà người dành cho ta
Ôi biết nói gì” (Love Story).
 
Nói thêm chỗ này, tôi và bạn Triều ngủ chung giường cá nhân, nằm ngược đầu thoải mái, giường kê sát cửa sổ cho thoáng mát, do đó mỗi lần tôi trèo cửa sổ đi chơi với Dung, bạn Triều đều biết cả. Tôi và Dung tàng tàng đi dọc phố Gia Kiệm ăn quà đêm, nào là bắp nướng, bắp luộc, đậu phộng trên rẩy mang về bán còn tươi ngon, hoặc tới quán ăn kem ngồi nghe nhạc Trịnh du dương. Khác với miền Trung cấm nghe hát nhạc vàng, miền Nam thì nghe hát tự do, miễn không công khai trên sân khấu là được. Sở dĩ tôi không thể chủ động đến nhà nàng bởi vì mỗi tổ dân phố, người dân đều đặt bức tượng Thánh để thờ, tùy theo dòng Thánh, trước đường vào thôn xóm, chẳng hạn Thánh Alphongso, Thánh Gioan, Thánh Giuse v.v… Buổi tối người dân ra đây đọc kinh cầu nguyện hằng đêm. Tuy cản trở, nhưng tình yêu chúng tôi càng ngày càng thân mật hơn, các vị Thánh vẫn luôn nhắc nhở về lòng từ bi bác ái kia mà. Bữa nào thuận tiện vắng người, ít xe cộ, hai đứa hôn nhau dưới ánh đèn đường phố, lung linh như vì sao.
 
Nhạc sĩ Nguyễn Vũ cùng ca sĩ Thái Châu.
 
4. Thời gian thắm thoát qua mau, gần tới lúc đơn vị tôi sẽ chuyển quân đi chỗ khác rồi, lúc này chúng tôi mới bắt đầu nhận diện về tình yêu đang chao đảo, gập ghềnh phía trước. Nhớ lại trước đây, tôi thi rớt đại học Huế nên xin vào ngành thông tin tại Đà Nẵng, cắt hộ khẩu làm công nhân nhà nước đi khắp nơi xa xôi, từ miền Trung đến miền Nam đều có mặt, nhưng đến giờ cuộc sống tôi vẫn còn phiêu bạt bốn phương! Hôm nay từ giả Gia Kiệm, từ giả người yêu, tôi cảm thấy sức mạnh siêu nhiên của tôn giáo là có thật, những sinh linh bé nhỏ như tôi làm sao vượt qua đây, ngoài trái tim tan vỡ. Thần Eros chính là người bắn cung còn đáng sợ hơn cả thần mặt trời Apollo, bởi vì những mũi tên của Apollo chỉ lấy đi mạng sống con người, còn mũi tên của thần ái tình Eros lại là những mũi tên tàng hình, nó mang đến niềm vui và cũng có thể là khổ đau cho suốt cả cuộc đời con người dài đằng đẵng. Tối đó tôi gặp nàng lần cuối. Nàng thút thít trên ngực tôi. Tôi ôm nàng rã rời. Nụ hôn chia ly sao mà miên viễn. Bỗng nàng òa khóc thành tiếng. Nàng chạy đi. Tôi chạy theo. Trước mặt là con hẻm thờ vị Thánh Giuse. Dân làng đang đọc kinh cầu nguyện. Tôi dừng lại. Nàng mất hút !
 
 
5. Sáng thứ bảy đơn vị tôi chuyển quân đi chỗ khác, mọi người đang cặm cụi chất đồ đạt lên xe. Giả từ Gia Kiệm, giờ này chắc nàng đang quỳ dưới chân Chúa Giêsu đọc kinh xưng tội. Xe bắt đầu chạy, hồn tôi rã rời, tiếng chuông nhà thờ ngân vang !
 
“Lời nguyện mình chúa có nghe không
Sao bây giờ mình hoài xa vắng
Bao nhiêu đêm chúa xuống dương gian
Bấy nhiêu lần anh nhớ người yêu”
 
“Rồi những đêm thánh đường đón Noel
Lang thang qua miền giáo đường dấu yêu
Tiếng thánh ca ngày xưa vang đêm tối
Nhớ quá đi thôi giọng hát ai buồn
Đêm thánh vô cùng lạnh giá hồn tôi”
 
Tôi vĩnh viễn xa nàng ./.
(Ghi chú: tên trong truyện là hư cấu)
 
Thanh Phương
Xem thêm...

HOÀN CẢNH SÁNG TÁC "XIN CÒN GỌI TÊN NHAU" (NHẠC SĨ TRƯỜNG SA)

HOÀN CẢNH SÁNG TÁC "XIN CÒN GỌI TÊN NHAU"

(NHẠC SĨ TRƯỜNG SA)

Âm nhạc Việt có những cặp đôi nhạc sĩ – ca sĩ đã trở thành tri giao tri kỷ. Họ cùng nhau thăng hoa trong âm nhạc, cùng nhau ghi tạc tên tuổi mình trong lòng khán giả. Khi nhắc đến nhạc sĩ Trường Sa, không thể không nhắc đến nữ danh ca Lệ Thu. 


 
Bốn bản nhạc lãng mạn nổi tiếng nhất của nhạc sĩ Trường Sa sáng tác trước 1975 là Rồi Mai Tôi Đưa Em, Mùa Thu Trong Mưa, Xin Còn Gọi Tên Nhau và Mùa Thu Trong Mưa đều do danh ca Lệ Thu thể hiện đầu tiên và đi vào lòng người nghe suốt nửa thế kỷ. Nói về mối thâm tình của mình với ca sĩ Lệ Thu, nhạc sĩ Trường Sa từng chia sẻ:

“Chúng tôi quen biết nhau từ bài Mùa Thu Trong Mưa. Sau khi bài được thâu dĩa với tiếng hát Lệ Thu, tôi đã bàng hoàng xúc động trước giọng ca này, và tôi đã ao ước sẽ tiếp tục viết cho giọng hát Lệ Thu. Tôi đã thực hiện điều ước này bằng ca khúc Xin Còn Gọi Tên Nhau, Rồi Mai Tôi Đưa Em… tiếp theo nữa là Sầu Muộn, Còn Mãi Xa Người, Một Mai Em Đi, Nụ Cười Tím, Như Hoa Rồi Tàn… Lệ Thu đã chắp cánh cho một số ca khúc của tôi bay xa đến tận hôm nay. Trong thâm tâm, tôi không bao giờ quên sự nhiệt tình của Lệ Thu và để đáp lại sự nhiệt tình đó, từ lâu tôi đã đồng ý cho Lệ Thu sử dụng bài nào cô ấy muốn mà không bị ràng buộc điều kiện nào. Tôi quý Lệ Thu bằng tấm chân tình nghệ sĩ thật chính đáng và trong sáng, trước sau như một…”

Nếu như ca khúc Rồi Mai Tôi Đưa Em được nhạc sĩ Trường Sa thai nghén rất lâu trong tận 2 năm thì với Xin Còn Gọi Tên Nhau, dòng cảm xúc bất chợt đổ xuống như thác lũ ngay khi nhạc sĩ đang cầm lái chiếc lambretta thời thượng trên đường phố Sài Gòn năm 1969. Nhạc sĩ Trường Sa đã phải dừng xe lại giữa phố để ghi vội những note nhạc đầu tiên của ca khúc vừa bất chợt ngân lên trong đầu. Sau đó, ông về nhà và hoàn thành nhạc phẩm chỉ trong vài giờ đồng hồ.

Tiếng hát bay trên hàng phố bâng khuâng
Chiều đong đưa những bước chân đau mòn…


Chỉ với câu hát đầu tiên Tiếng hát bay trên hàng phố bâng khuâng, người nghe đã bị cuốn vào thế giới lãng du, bay bổng của những thanh âm, nhịp điệu mê hồn. Tiếng hát ấy chính là tiếng hát của nữ danh ca Lệ Thu vọng ra trên hàng phố khi trình diễn tại phòng trà Tự Do, nơi nhạc sĩ Trường Sa thường lui tới để nghe hát. Khi đó phòng trà nổi tiếng nằm ở góc đường Tự Do – Thái Lập Thành này không có cửa kính hãm thanh, nên âm thanh của phòng trà được tự do bay bổng ra hàng phố bên ngoài.

Với nữ danh sĩ Lệ Thu, đây là một ca khúc vô cùng đặc biệt bởi nhạc sĩ Trường Sa vì yêu giọng hát Lệ Thu viết thành ca khúc để tặng riêng cho nữ danh ca này:

Chợt nghe mùa thu bay trên trời không
Còn ai giữa mênh mông đời mình
Nỗi đau mù lấp trên tuổi thơ
 
Phố vẫn hoang vu từ lúc em đi
Rồi trong mưa gió biết ai vỗ về
Bàn tay nào đưa em trong lần vui
Bằng những tiếng chim non thì thầm
Cho ngày tháng ưu phiền em quên

Phòng trà Tự Do ở góc Tự Do – Thái Lập Thành

Đó là một buổi chiều cô quạnh, người nghệ sĩ lãng du lê những bước chân đau mòn lang thang trên hành trình vô định của mình, hành trình của một kẻ vừa trải qua một cơn “bão lòng” dữ dội. Buổi chiều ấy với tiếng hát bay trên hàng phố bâng khuâng say lòng người ấy đã chẳng thể ve vuốt trái tim đau thương của kẻ lãng du mà ngược lại còn “đong đưa”, trêu đùa, đánh động cõi lòng sâu thẳm đã cố chôn sâu một mối tình vừa qua. Tiếng hát sang trọng, cao vút, trong veo trong vắt ấy của nữ danh ca Lệ Thu đã kéo tuột nỗi lòng xa xăm, sâu thẳm của chàng nghệ sĩ chìm trôi, lênh đênh vào một niềm nhớ mênh mông, da diết, bất tận.

Mùa thu, mùa của tình yêu “chợt… bay trên trời không”, chẳng thể nào nắm bắt, chẳng thể chạm vào hay cảm nhận, giống như tình yêu kia, cũng đã hoá thành gió cát bay đi tự bao giờ. Từng câu hát, từng chữ, chầm chậm ngân lên, rõ ràng, sắc cạnh như những tảng đá lạnh vô hình đè nặng lên tâm hồn người nghe.

Người nghệ sĩ thả mình vào những nốt nhạc kiều diễm và giọng hát vút bay của nữ danh ca, để mình ướt rượt trong những gió mưa vần vũ của thời gian và cuộc đời, mặc cho những kỷ niệm xưa cũ ập về, tràn lên khoé mắt, băng lạnh trái tim đau. Bởi người cũ hẳn là đã quên rồi, chỉ còn kẻ bị lãng quên vật vạ nơi đây, lang thang những bước chân đau mòn vô định, mò mẫm trong nỗi đau mù lấp và tự hỏi liệu có còn ai? Còn ai giữa mênh mông đời mình? Còn ai vỗ vễ trong mưa gió cuộc đời? Đó là sự cô độc, hoang lạnh, lạc lõng, chống chếnh, niềm mong nhớ đớn đau, mỏi mòn không gì có thể khoả lấp của người bị lãng quên, kẻ bị bỏ lại.

Câu hát Phố vẫn hoang vu từ lúc em đi… gợi cho khán giả yêu nhạc Trường Sa nhớ đến một lối phố gầy guộc và bước chân hoang vu trong ca khúc Rồi Mai Tôi Đưa Em, được nhạc sĩ sáng tác 2 năm trước khi bắt đầu viết Xin Còn Gọi Tên Nhau, và chuyện tình buồn trong cả 2 ca khúc này chính là một.

Tình trong cơn ngủ mê, rồi phai trên hàng mi
Chợt khi mình nhớ về
Mộng thành mây bay đi, còn gì trên đôi tay
Nên thầm hờn dỗi mình, cho tình càng thêm say…


Cuộc tình buồn nhưng thật đẹp, thật thơ. Những kỷ niệm xưa cũ lóng lánh, ngọt lịm, tươi mát như những giọt sương đầu ngày, trong trẻo hồn nhiên như trẻ thơ mà chàng trai cứ mãi nhâm nhi, đắm chìm trong cơn mộng mị, cuồng say trong nỗi nhớ, để rồi khi tỉnh ra lại giật mình thảng thốt nhận ra mộng thành mây bay đi tự bao giờ. Vậy nên mới thầm hờn dỗi mình và có lẽ cũng thầm hờn dỗi cả người cùng cuộc tình xưa, nên tình càng thêm say, chưa từng lãng quên, chưa từng buông bỏ.

Dòng cảm xúc đó cứ kéo dài kéo dài mãi, thành một chuỗi dài bất tận những cung bậc trầm bổng: hoài nhớ, đau thương, tiếc nuối, hờn dỗi,… rồi lại trân trọng, yêu thương như những kỷ niệm đẹp trong đời:

Tiếng hát ru em còn nuối trên môi
Lời nào gian dối cũng xin qua rồi
Để lỡ ngày sau khi ta cần nhau
Còn nuôi chút êm vui ngày đầu
Cho mình mãi kêu thầm tên nhau…

Bởi trong sâu thẳm trái tim mình, người nhạc sĩ vẫn thầm hy vọng lỡ ngày sau khi ta cần nhau. Cái sự “lỡ” đó chẳng phải đã từng xảy đến với nhiều đôi tình nhân đó sao? Và nếu đôi ta có “lỡ” yêu lại từ đầu thì vẫn còn “nuôi chút êm vui ngày đầu”, còn nuôi những kỷ niệm đẹp về nhau, chứ không chỉ là sầu bi, oán giận mù lấp tất cả.

Cho mình mãi gọi thầm tên nhau là một câu kết rất đặc biệt. Câu hát nhẹ nhàng đặt xuống một cánh hoa tình yêu thơm mát, thuỷ chung, gội rửa mọi đớn đau, ưu phiền, hờn dỗi. Bởi tình yêu khi đi qua suy cho cùng nên được khắc ghi ở những cung bậc yêu thương, ngọt ngào nhất chứ không phải khắc ghi những nỗi đau. Có như vậy, bản thân mỗi người mới có thể vững vàng trên những cung đường mới, có thể mỉm cười khi nhìn lại quá khứ.

Ca khúc đã hết, tiếng hát đã im bặt từ bao giờ, nhưng khối tình “chim non” thơ ngây, dịu dàng, vẫn sáng rỡ đâu đó, đọng lại mãi trong lòng người nghe.


Trong một dịp, danh ca Lệ Thu từng nói đại ý rằng Xin Còn Gọi Tên Nhau được nhạc sĩ Trường Sa sáng tác dựa trên cảm xúc có thật về một chuyện tình lỡ làng, mất mát đã trải qua. Đồng thời vào năm 2003, trên chương trình Paris By Night, chính nhạc sĩ Trường Sa cũng đã kể về mối tình vô vọng của ông với một cô gái trong bài hát Rồi Mai Tôi Đưa Em, nhưng đó là mối tình buộc phải chia xa, bởi vì nó xảy ra sau khi nhạc sĩ đã có gia đình. Như vậy, có thể sau khi ông đã “đưa em xa kỷ niệm” rồi, thì những nỗi đau, niềm nuối tiếc vẫn còn ở lại rất dai dẳng, nên ông viết tiếp Xin Còn Gọi Tên Nhau như một lời thầm nhắn nhủ gửi đến người tình xa:

Để lỡ ngày sau khi ta cần nhau
Còn nuôi chút êm vui ngày đầu
Cho mình mãi kêu thầm tên nhau…

Bài: Niệm Quân
Nguồn: nhacxua
 
 
 
Xem thêm...

KHỞI NGUỒN CỦA NỀN ÂM NHẠC TÂY PHƯƠNG: NHÀ SOẠN NHẠC LÉONIN VÀ NHÀ THỜ ĐỨC BÀ

KHỞI NGUỒN CỦA NỀN ÂM NHẠC TÂY PHƯƠNG:

NHÀ SOẠN NHẠC LÉONIN VÀ NHÀ THỜ ĐỨC BÀ

Ngày nay, hầu hết mọi người đều quen thuộc với thánh ca Latinh vì cách nó được lồng vào các bản nhạc phim, đặc biệt là trong những phân cảnh hồi hộp gay cấn. Trong phim “Lord of the Rings” (Chúa tể của những chiếc nhẫn), tiếng thánh ca báo hiệu sự xuất hiện của ma nhẫn Nazgul, và người xem có thể biết được họ sắp nhìn thấy những kẻ cưỡi ngựa mặc đồ đen đuổi theo Frodo qua rừng.


Âm nhạc Tây phương khởi nguồn từ những bài thánh ca thời Trung cổ. Sách thánh ca với những bài thánh ca Gregorian. (Ảnh: Georges Jansoone/CC BY 2.5)

Tuy nhiên, thánh ca Gregorian truyền thống gắn liền với lời ca tụng và niềm hân hoan hơn là nỗi kinh hãi. Âm nhạc này cũng phức tạp hơn nhiều so với các bản cải biên hiện đại, chỉ lặp đi lặp lại một hoặc hai câu nhạc, và được sáng tác nhằm khơi dậy một phản ứng cảm xúc đơn giản từ khán giả. Điều này có thể gây ngạc nhiên vì các bài bình ca (plainchant) truyền thống vốn không có nhạc cụ đệm và thuộc thể loại đơn âm — nghĩa là chỉ có một dòng giai điệu cho tất cả các giọng hát.

Tuy nhiên, khi bạn nghĩ kỹ, sẽ có rất nhiều cách khác nhau để ngân lên một giai điệu. Ngày xưa, ca đoàn có khi hát đồng thanh, có khi hát thay phiên nhau. Có những lúc, lời ca mang tính “đối đáp,” trong đó một nghệ sĩ độc xướng hát xen kẽ với ca đoàn. Một âm tiết được hát có thể tương ứng với một nốt nhạc hoặc được kéo dài qua nhiều nốt. Phong cách thứ hai này được gọi là “melisma”; hãy liên tưởng tới hình ảnh các tu sĩ thực hiện một nghi thức tôn giáo theo cách hát hơi giống bài “I Will Always Love You” của danh ca Whitney Houston.

Một đoạn trích ngắn từ bản nhạc “For Unto Us a Child is Born” (Chúa giáng sinh vì ta) sử dụng phong cách melisma của nhà soạn nhạc Handel. (Ảnh: Tư liệu công cộng)

Trong suốt giai đoạn đầu của thời Trung cổ, sáng tác khuyết danh vẫn là nguyên tắc chung. Chúng ta chỉ biết đến một vài tên tuổi. Một trong số đó là nhạc sĩ kiêm tu sĩ Nokter Balbulus (“Người nói lảm nhảm” hoặc “Người nói lắp”). Tu sĩ dòng Thánh Benedict này đã khám phá ra một phương pháp viết nhạc giúp các ca sĩ ghi nhớ những giai điệu melisma dài, vốn phức tạp hơn nhiều so với các đoạn vocal run (chạy một hoặc nhiều note trong một khoảng thời gian ngắn) của Whitney Houston.

Dù bình ca có độ phức tạp cao, nhưng âm nhạc Cơ Đốc Giáo vẫn có giai điệu đơn giản trong suốt một ngàn năm đầu tiên tồn tại. Tuy nhiên, điều này bắt đầu thay đổi vào thiên niên kỷ thứ hai.

Một thiên tài khuyết danh

Tác giả Burkholder và Palisca mô tả sự phát triển của âm nhạc đa âm như “một trong những thành tựu vẻ vang nhất thời Trung cổ” trong cuốn sách của họ, “Norton Anthology of Western Music” (Tuyển tập Âm nhạc Tây Phương Norton). Thú vị thay, có hai tên tuổi gắn liền với âm nhạc đa âm. Đầu tiên là nhà soạn nhạc “Magister Leoninus,” hay Bậc thầy Léonin. Ông chỉ được biết đến từ một tư liệu ở thế kỷ 13, có tên “Anonymous IV” (Khuyết Danh IV) — được đặt tên như vậy vì đây là chuyên luận ẩn danh thứ tư trong bộ sưu tập của một nhà cổ vật. Cái tên này đề cập đến cả chuyên luận và vị tác giả không rõ danh tính của nó, một người Anh từng học tại Đại học Paris.

Tu sĩ Notker the Stammler, thế kỷ thứ 10, từ một bản thảo viết tay thời Trung cổ. (Ảnh: Tư liệu công cộng)

Tư liệu Anonymous IV cho chúng ta biết rằng ông Léonin đã biên soạn cuốn “Magnus liber organi” hay Cuốn sách Vĩ đại về Đa âm. Mặc dù cuốn sách này không còn tồn tại, nhưng các tác phẩm được cho là có trong cuốn sách đó, theo ghi chép của Anonymous IV, đã được ghi lại trong một số bản thảo viết tay sau này. Tuy nhiên, tại sao mọi người nên quan tâm đến vị tác giả vô danh của một cuốn sách đã thất lạc, chỉ được nhắc đến trong một bản thảo viết tay duy nhất do một nhà lý luận âm nhạc khuyết danh viết?

Chúng ta nên quan tâm vì ông là nhân vật có tầm ảnh hưởng lớn. “Cuốn sách vĩ đại” này và tác giả của nó đại diện cho sự khởi đầu của nền âm nhạc Tây phương mà chúng ta biết đến ngày nay.

Léonin là ai?

Nhà soạn nhạc người Pháp này đạt được nhiều thành tựu to lớn từ khoảng năm 1150 đến năm 1200. Việc cuốn Anonymous IV gọi ông là “bậc thầy” cho thấy rằng ông là một trong những sinh viên tốt nghiệp đầu tiên của Đại học Paris. Sau đó, ông phụng vụ tại nhà thờ chính tòa Thánh Etienne, nhưng nhà thờ đã bị dỡ bỏ để nhường chỗ cho việc xây dựng Nhà thờ Đức Bà.

Những đổi mới của ông Léonin tuy đơn giản nhưng sâu sắc. Ông phát triển phong cách được gọi là “organum” (đa âm): đa âm cơ bản là thêm một giọng độc lập khác vào phần đơn ca của bài thánh ca đối đáp. Cuốn sách vĩ đại của ông được cho là đã ghi lại một dạng ký âm ban đầu để phối hợp các phần. Các “điệu thức nhịp điệu” này liên quan đến việc kết hợp hai loại nốt cơ bản là “breve” (nốt ngắn) và “longa” (nốt dài), (tương ứng với các nốt tròn đôi và nốt tròn bốn của chúng ta). Hai loại nốt này sẽ kết hợp theo sáu cách, tương ứng với các nhịp thơ cơ bản được sử dụng trong thể thể thơ truyền thống: nhịp thơ iamb (hai âm tiết, một ngắn một dài), nhịp thơ trochee (một âm tiết nhấn mạnh theo sau là một âm tiết không nhấn mạnh), nhịp thơ dactyl (một âm tiết nhấn mạnh theo sau là hai âm tiết không nhấn mạnh), nhịp thơ anapest (hai âm tiết ngắn hoặc không nhấn, theo sau là một âm tiết dài hoặc nhấn mạnh), nhịp spondee (hai âm tiết dài hoặc nhấn mạnh), và nhịp pyrrhic (hai âm tiết ngắn hoặc không có trọng âm).
Một ô nhịp trong bản nhạc “Fugue No.17 in A flat” của nhà soạn nhạc J.S. Bach, BWV 862, từ Tuyển tập Das Wohltemperierte Clavier (Phần I), một ví dụ nổi tiếng về đối âm đa âm. (Ảnh: Tư liệu công cộng)

Chúng ta không biết có bao nhiêu phát minh của nhà soạn nhạc Léonin là của riêng ông, hoặc là ông đã mượn từ những vị tiền bối vô danh bao nhiêu. Có lẽ đó là một sự kết hợp: Ông sống ở giao điểm của quá trình chuyển đổi từ truyền thống truyền miệng sang viết lách. Các nhà soạn nhạc bắt đầu viết lại trên giấy trắng mực đen những gì được truyền lại thông qua thói quen ghi nhớ. Trong cuốn sách “Music Through Sources and Documents” (Âm Nhạc Thông Qua Các Nguồn Tài Liệu và Văn Bản), bà Ruth Halle Rowen nhấn mạnh vào nhận thức của tác giả Anonymous IV về sự thay đổi của các xu hướng [âm nhạc]. Anonymous IV thậm chí còn ám chỉ điều này khi ông viết: “Từ xa xưa người ta đã học bằng những lời truyền miệng” và “họ dạy người khác bằng cách nói: ‘Hãy lắng nghe và ghi nhớ điều này khi bạn hát.’”

Mặc dù các thuật ngữ và ký âm của thời kỳ này hầu như không còn được sử dụng phổ biến, nhưng chúng vẫn là cội nguồn trực tiếp của các kỹ thuật âm nhạc thời nay. Người kế thừa của nhà soạn nhạc Léonin, người mà tác giả Anonymous IV gọi là “Perotinus Vĩ Đại,” hay “Pérotin Đại Đế,” đã đưa những tiến bộ của thầy mình đi xa hơn nữa, bổ sung thêm các phần cho giọng tam ca và tứ ca.

Âm nhạc và Kiến trúc

Cả hai nhà soạn nhạc Léonin và Pérotin đều gắn bó mật thiết với Nhà thờ Đức Bà Paris, nơi họ làm việc trong nhiều thập niên. Còn về cuộc sống thường nhật của họ thì chúng ta chỉ có thể suy đoán. Tác giả Anonymous IV thậm chí viết về ông Pérotin còn ít hơn viết về ông Léonin, nhưng dường như bản chất công việc của họ gồm cả việc làm linh mục và âm nhạc. Anonymous IV cho chúng ta biết rằng nhà soạn nhạc Léonin là một người chơi “organista” xuất chúng, một thuật ngữ có thể mang nghĩa là nghệ sĩ thanh nhạc hoặc nhà soạn đa âm thời kỳ đầu. Ông có phải là một thành viên trong dàn hợp xướng? Một giám đốc âm nhạc? Một giáo viên? Ông có thể đảm nhiệm tất cả các vai trò này.

Trong thời đại mà những tòa nhà chọc trời có thể được xây dựng chỉ trong vài tháng, người ta sẽ kinh ngạc khi hình dung về một dự án xây dựng kéo dài hàng thế kỷ. Nhà soạn nhạc Léonin hẳn đã chứng kiến những bệ móng của Nhà thờ Đức Bà được xây dựng vào năm 1163, những trụ bay được dựng lên vào năm 1180, và bệ thờ cao được thánh hiến vào năm 1182. Khó có thể nói rằng ông không được truyền cảm hứng từ tòa kiến trúc này – công trình sẽ trở thành tòa nhà cao nhất mà người ta có thể cư trú tại thời điểm đó. Có phải ông đã sững sờ khi nhìn công trình hùng vĩ ấy vươn cao lên bầu trời và khát khao làm điều tương tự cho thế giới của giai điệu?

Ông Pérotin, một trong số ít những nhà soạn nhạc của thời kỳ Ars Antiqua (Nghệ thuật Cổ đại) mà tên tuổi còn được biết đến, đã sáng tác bản Alleluia nativitas này ở điệu thức nhịp điệu thứ ba. (Ảnh: Tư liệu công cộng)

Bất kể suy nghĩ cụ thể của họ là gì, sự sáng tạo của nhà soạn nhạc Léonin và Pérotin phản ánh quá trình xây dựng công trình kiến ​​trúc tinh xảo này đang diễn ra xung quanh họ. Ở nhiều phương diện, vai trò của họ đối với âm nhạc Tây phương cũng như vai trò của Homer đối với văn học Tây phương. Giống như viên đá đặt nền của Nhà thờ Đức Bà, hai tên tuổi này đã trở thành nền móng cho tất cả những ai tiếp bước họ.

Chắc chắn nhà soạn nhạc Léonin sẽ ngỡ ngàng trước những loại hình đa âm phức tạp phát triển nhanh chóng trong những thế kỷ tiếp theo, giống như ông sẽ kinh ngạc trước những cửa sổ hoa hồng mà ông không bao giờ kịp chiêm ngưỡng. Bước tiến về sau của âm nhạc giao hưởng, giống như ngọn tháp cuối cùng được úp lên đỉnh ngôi nhà thờ chính tòa ông yêu mến, có lẽ vẫn nằm ngoài tầm tưởng tượng của ông.

Thánh ca Trung cổ ‘hiện đại’?

Ngày nay, có rất ít máy thu thanh xách tay chơi nhịp theo các điệu thức giai điệu của các nhà soạn nhạc Léonin và Pérotin. Tuy nhiên, đã có những nỗ lực nhằm hồi sinh thánh ca Trung cổ trong thời hiện đại. Vì cấu trúc của các ngôn ngữ bản địa hiện đại khiến việc áp dụng cùng các quy tắc phát âm trở nên khó khăn, nên các nỗ lực thành công giống hệt như sự hồi sinh đầy sống động cho một ngôn ngữ đã đi vào dĩ vãng.

Ban nhạc Anonymous 4. (Ảnh: roanokecollege/CC BY 2.0)

Một trong những ví dụ đáng chú ý nhất về các sáng tác đương đại này là tác phẩm “Voices of Light” (Những giọng ca của ánh sáng) của nhà soạn nhạc Richard Einhorn, một vở opera viết bằng tiếng Latin và tiếng Pháp thời Trung cổ, được lấy cảm hứng từ bộ phim không lời “The Passion of Joan of Arc” (Cuộc khổ nạn của thánh Joan xứ Arc) năm 1928 của đạo diễn Carl Theodor Dryer. Một album năm 1995 của tác phẩm này đã trở thành album bán chạy nhất thế giới, được thu âm bởi một ban nhạc hát a cappella gồm bốn thành viên đều là nữ, vừa khớp có tên là Anonymous 4. Mặc dù ban nhạc nổi tiếng này đã điều chỉnh chữ số La Mã đó [từ IV thành 4], nhưng ai cũng nhận ra cái tên này tham chiếu từ đâu. Những thanh âm của nhiều thế kỷ trước vẫn vang vọng khắp nơi.

Andrew Benson BrownLê Đào biên dịch / Theo: epochtimes
 
 
 

Xem thêm...
Theo dõi RSS này